BOTSA (GÜNEYDERE) ERKEN TARİHİ

Authors : Hasan BAHAR

Pages : 81-108

View : 24 | Download : 8

Publication Date : 2021-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski adı olan Botsa’yı yeniden alan Konya ilinin Meram ilçesine bağlı Güneydere Mahallesi, Konya il merkezine Karadiğin Deresi Turizm yolundan 45 km, Hatunsaray yolu üzerinden ise 50 km uzaklıktadır. Güneydere (Mavras) Deresi vadisinde yer alan yerleşme volkanik bir vadinin kuzey yüzündedir. Yerleşmenin kuzeyindeki ovadan 200 m yükseklikteki volkanik yükseltide Helenistik ve Roma dönemlerine ait bir kale yer alır. Bu doğal yükseltide yer altı oda, depo ve mezar odaları bulunur. Botsa mahallesinin 15 km kuzey-doğusunda yer alan Oğlanın Höyük yerleşmesi Kalkolitik dönemden itibaren İlk Tunç ve Roma-Bizans dönemleri yerleşmelerini yansıtan keramik bulgular tespit edilmiştir. Bölgede Kalkolitik ve Tunç çağlarında Botsa Oğlanın Höyük, doğudan itibaren Eksile (Çatören) I ve II Höyükleri, Hatunsaray ve Hatunsaray Zoldura Höyükleri, Botsa Oğlanın Höyük, Kilistra Mula Höyük ve Argıt Höyükler kuzeyden ve bu hattın güneyinden Kayı, Bayat, Pamukçu ve Hatip Höyükleri bir yol ağı oluşturuyordu. Bu yol ağı daha sonraki dönemlerde de kullanılmaya devam edecektir. Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde bu yol ağı; Pisidya Antiokhia’dan (Yalvaç) başlayarak Pappapolis (Yunuslar), Kızılören, Tolassa (Kayalı), Kilistra (Gökyurt) ve Lystra (Zoldura-Hatunsaray) arasından geçen “Via Sebastia” bağlantısı bu alandan geçiyordu. Ayrıca daha sonra MS I. yüzyılda Lystra, Ikonian ve Pisidia Antiokheia arasında St Paul bölgede dinî tebliğlerinde bulunurken bu vadilerden geçişler yapmıştır. Botsa, Hititlerin bir süre başkentliğini yapan Hatip Kayalığında yer alan Tarhuntaşşa kentinin kuş uçumu 20 km uzaklığındadır. 15 km doğusunda yer alan Hatunsaray Zoldura ise Erken Hitit belgelerinde Luşna ve Roma dönemi kayıtlarında Lystra olarak sözü edilen önemli bir yerleşim merkezidir. Botsa Vadisinde, mahallenin kuzeyinde volkanik bir kayalık üzerine oturan kale yerleşmesi Helenistik ve Roma dönemlerine kadar uzanan kayalara oyulmuş mimari mekânlar döneme ait çanak çömlek bulguları vermektedir. Vadinin güney ve kuzey yamaçlarında olan erken Hristiyanlık kaya şapelleri, azizlere ait mezar ve keşiş odaları dikkati çeker. Mahallenin batısındaki Gavur Gölü yol çıkışında daha önce Roma dönemi mezarı olarak kullanılmış, Hristiyanlık döneminde ise bir azize ait keşiş odası olarak kullanılmış kaya oyma yapı üzerindeki Grekçe yazıtta Teofilos olarak bir keşişin adından söz edilmiştir. Ayrıca mahallenin 25 km batısında yer alan Gavur Gölü antik dönemde önü kapatılmış bir baraj gölü görüntüsü vermektedir. Bu konuda jeolojik ve arkeolojik araştırmalar yapılmalıdır. Günümüzde yaylaların yer aldığı bu güzergâh Seydişehir Ovası çıkışındaki antik Vasada (Bostandere) ve Amblada (Yenice Asar Tepe) ile bağlantıları vardı. Yazılı kaynaklar St Paul’ün Lystra’dan bu yerleşmeleri ziyaretinden söz etmektedir. Botsa’nın yer aldığı bölge tarihöncesinden günümüze birçok kültürü içinde barındıran kültürel zenginliği olan önemli bir havzasıdır.
Keywords : Botsa, Oğlanın Höyük, Gavur Gölü, Lystra, Mula