Orta Çağ Hindistan’ında Önemli Bir İbnü’l-Arabi Savunucusu, Ali B. Ahmed Mehâimî

Authors : Necdet AYHAN

Pages : 86-113

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2021-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :13. yüzyılda Hindistan’da devlet yönetiminin uzun süreliğine Müslüman Türk Delhi Sultanlarının egemenliği altına girmesiyle, İslam tasavvufunun kurumsal yapısı olan tarikatların o bölgede yayılması eşzamanlı olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeden hemen bir asır sonra Mumbai kentinde yazdığı eserlerle Hindistan’ın ilk İbnü’l-Arabî savunucularından Ali b. Ahmed Mehâimî önem arz etmektedir. Ali Mehâimî’nin çocukluğundan beri var olan Hz. Hızır ile Üveysîlik bağı, gençlik ve yetişkinlik dönemlerinde üstadı Muhammed el-Mizcâcî üzerinden devam etmiştir. Hem Hoca Ahmed Yesevî hem İbnü’l-Arabî ile Hz. Hızır arasında gerçekleşen hırka geleneğini temsil eden silsile, Mizcâcî’de de bulunmaktaydı. Tasavvufta hırka geleneği Hızır veya diğer manevi güçlerle olan bağı sembolize etmektedir. Mehâimî’nin maddi ve manevi pek çok özelliği vardır. Varlıkların bulunduğu evren için “taayyün-i sâlis” kavramını kullanmıştır. Yine farz ve nafile ibadetle ilişkilendirilen “kurb-i ferâiz ve kurb-i nevâfil” kavramlarının İbnü’l-Arabî ve Sadreddîn-i Konevî’nin görüşleriyle desteklenen tasavvufi cem hâliyle bağına dikkat çekerek farkındalık sağlamıştır. Ekberî gelenek şârihi olarak Hindistan’da ülke genelinde kabul gören saygın mutasavvıf, kadı, müfessir özellikleriyle önemli bir konuma sahiptir. Bunlara rağmen Ali Mehâimî ülkemizde yeterince tanınmamaktadır. Hindistan, on üçüncü yüz yıldan sonra tarihi süreç içerisinde asırlarca Müslüman Türklerin yönettiği bir ülkedir. Hindistan tasavvufu üzerine ülkemizde yapılan çalışmaların az olması Mehâimî’nin ülkemizde tanınmamasının sebeplerinden birisi olabilir. Oysa ki Hindistan, İslam tasavvufunun iki önemli öğretisi olan vahdet-i vücûd ile vahdet-i şühûd üzerine önemli tartışmaların gerçekleştiği bir coğrafyadır. O yüzden bu makalede Orta Çağ’da Hindistan’da yaşamış olan Ali b. Ahmed Mehâimî’nin eserlerinden hareketle onun tanıtımı amaçlanmaktadır.
Keywords : Tasavvuf, Vahdet i vücûd, Orta Çağ, Hindistan, Üveysîlik