التوسع بالحمل على المجاز في (معجم الصواب اللغوي) للدكتور أحمد مختار عمر

Authors : İhab Saıd İbrahim IBRAHIM, Khawla Mahmoud FAİSAL

Pages : 149-165

View : 23 | Download : 14

Publication Date : 2022-09-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Mecazın önemi, hayal gücü ve edebi yaratıcılıkla sınırlı olmayıp dil gelişiminde önemli bir faktör olmanın ve kullanıcılarının dilleri üzerindeki kelime dağarcığı ve yapılarını artırmanın ötesine geçmektedir. Bu nedenle mecaz, çoğu durumda ve zamanla birlikte dilin genişlemesine yol açar. Dolayısıyla dilde mecazın varlığını inkar etmek sakıncalı bir hale gelmiştir. İnsanlar, her zaman bir dili mecaz olmaksızın kullanamazlar. Bu nedenle ister dilin içsel düzeyinde ister de dilin dışındaki bir düzeyde olsun, insanın dünyaya ve etrafındaki şeylere bakışıyla ilgili olarak mecazın ve incelenmesinin önemi buradan kaynaklanmaktadır. Bu çalışma, mecazın dilin genişlemesindeki rolünü, çağdaş kullanımları izleyen en önemli literatürlerden biri olan Dr. Ahmet Muhtar Ömer’in önemli eseri Mu'cemu's Savâbi'l Luğavî’de bazı çağdaş dil yapılarını ve kullanımlarını kabul etmede ve buna dayanarak geçerliliğini söylemede mecaza dayandığı örnekleri izleyerek ortaya çıkarmaktadır. Çalışma, mecazın genel olarak dilin genişliği ve genişlemesi ile ilişkisini ve özel olarak dilsel düzeltme konusuyla ilişkisini vurgulamaya odaklanmıştır. Bu da dilbilimsel mirasta bu ilişkiye yapılan bazı referansları gözlemleyerek yapılmıştır. Ardından Mu’cemu’s-Savâbi’l-Luğavî’de mecaz üzerine hamledilme örneklerine intikal edilmiş ve bu örnekler üç ana bölüme ayrılmıştır. Bunlar; teşbihe dayalı mecaza (istiare) hamledilen, mecazı mürsele hamledilen ve mecaz-ı aklîye hamledilen örneklerdir. Çalışma bu örnekleri izleyip analiz ettikten sonra, mecazın Dr. Ahmed Muhtar Ömer’in –bahsi geçen sözlüğün hazırlanmasına katılan ekibiyle birlikte – Mu’cemu’s-Savâbi’l-Luğavî’de ele alınan birçok terkibin, ifadelerin ve dilsel kullanımların düzeltilmesinin genişletilmesinde benimsediği en önemli yollardan biri olduğu sonucuna varmıştır. Sonra bu ifadeler ve kullanımlar, reddedilmeye yol açan hata dairesinden çıkmış ve – bir şekilde – kabulü ve kullanımın doğruluğuna yol açan caizlik çemberine taşınmıştır. 
Keywords : Arap Dili ve Edebiyatı, Mecaz, Mu, Ahmet Muhtar Ömer, Dilde Genişleme, Dil Değişmi