Teftâzânî’nin Muhtasaru’l-Me‘ânî Eserinin Dîbâcesinde Geçen Belagat Sanatları

Authors : Sefa Erkmen

Pages : 47-65

View : 45 | Download : 74

Publication Date : 2025-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Belâgat ilmine dair yazılmış olan eserlere bakıldığında, bu eserlerin dîbâce (giriş) kısmında birçok söz sanatının yer aldığı görülmektedir. Bu eserlerden biri de Muḫtaṣarü’l-meʿânî’dir. Sa‘düddîn et-Teftâzânî (öl. 792/1390), Hatîb el-Kazvînî’nin (öl. 739/1338) Telḫîṣü’l-Miftâḥ adlı eserinin şerhi mahiyetinde el-Muṭavvel’i kaleme almıştır. Eser, içerik bakımından zengin ve geniş olmasına rağmen, beklenildiği kadar rağbet görmemiş, aksine et-Teftâzânî’den eserin kısaltılarak yeniden yazılması istenmiştir. Bunun üzerine et-Teftâzânî, el-Muṭavvel eserini sadeleştirerek Muḫtaṣarü’l-meʿânî’yi yazmıştır. Eserin dîbâce kısmında, yazılma sebepleri, müellifin içinde bulunduğu hayat koşulları, eserin hangi şartlarda yazıldığı ve kime ithaf edildiği gibi konular yer almaktadır. Ancak, bu konular aktarılırken müellifin birçok yerde teşbîh, mecâz, isti‘âre, kinâye, tıbâk, murâ‘âtü’n-nazîr, iktibâs, mübâlağa, tevriye, cinâs vb. belâgat sanatlarına başvurduğu tespit edilmiştir. Bu yerler beyân ve bedî‘ ilimleri başlıkları altında değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Belâgat alanında yazılmış eserlerin dîbâcelerinde gizlenmiş sanatları göstermesi bakımından, bu çalışmanın değerli olduğu düşünülmektedir.
Keywords : Arap Dili ve Belâgatı, Beyân, Bedî‘, et-Teftâzânî, Dîbâce.