ZEMAHŞERÎ’NİN “ATWAQU’Z-ZEHEB” ADLI ESERİNİN EDEBÎ SANATLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Authors : Hacı ÇİÇEK

Pages : 43-66

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2015-09-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Gerek Arap gerekse yabancı olsun, her dönemde birçok âlim Arap dili ve edebiyatına hizmet etmiştir. Kimisi İslâm’a olan aidiyetinden, kimisi de kültürel ve oryantalist hassasiyetinden Arapçaya ilgi duymuştur. İslâm’a aidiyetinden dolayı Arap dili ve edebiyatına katkı verenlerden birisi de Zemahşerî’dir. Zemahşerî, etnik köken olarak Harezm Türklerindendir. Onun Arap dili ve belagati konusundaki yetkinliği, bütün ilim erbabınca kabul edilmiştir. Arapça yazdığı “Newabiğu’l-Kelim”, “Maqâmât” ve “Atwâqu’z-Zeheb fi’l-Mewâ‘iz we’l-Hutab” adlı eserleri edebî sanatlar açısından zengin malzemelerdir. Atwâq adlı eseri, kısa ve orta ölçekli 100 makaleden oluşmuştur. Makaleler, genellikle öğüt ve ders veren bir içeriğe sahiptir. Makaleler, nesir olarak yazılmasına rağmen şiirsel bir formata sahiptir. Zemahşeri, edebi sanatları kolayca kullanmada öne çıkmış olduğundan Atwâq’ında neredeyse kullanmadığı edebi sanat yoktur. O, sıklıkla kullandığı cinas, seci ve teşbih sanatlarının bütün çeşitleri yanında istiare, istifham, mecaz, medih-zem, ta’riz ve tıbak sanatlarını da vurgulamaktan geri durmamıştır. Atwâq adlı eser, kendi emsalleri yanında edebi sanatlar konusunda özgün bir formata sahiptir. Biz, bu makalemizde Zemahşerî’nin edebî sanatlarla ördüğü, Arap dili ve edebiyatı alanında bir vesika sayılabilecek “Atwâqu’z-Zeheb”ini değerlendireceğiz.
Keywords : Zemahşerî, Atwaquz Zeheb, Edebiyat, Edebî sanatlar, Arapça