BİR HADİS TENKİD KRİTERİ OLARAK UMÛMÜ’L-BELVÂ KAVRAMI

Authors : Ahmet AYDIN

Pages : 361-398

View : 17 | Download : 14

Publication Date : 2018-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hanefî mezhebinin ahâd haber anlayışı çerçevesinde geliştirdikleri tenkid kriterlerinden birini umûmü’l-belvâ kavramı teşkil etmektedir. Hanefî fıkıh âlimleri insanların genelini ilgilendiren bir mesele hakkında gelen bir rivâyetin, ahâd haber derecesinde kalamayacağını en azından kendilerinin meşhûr olarak adlandırdıkları bir seviyede nakledilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu çalışma Hanefî usûl eserleri merkezinde kronolojik olarak bu kavramın gelişimini incelemeyi ve mezhebin umûmü’l-belvâ telakkisini tespit etmeyi hedeflemektedir. Modern dönem öncesinde Ebû Hanîfe’nin umûmü’l-belvâyı bir hadis tenkid kriteri olarak dikkate almadığı bu anlayışın daha sonraki bir dönemde mezhep âlimleri tarafından geliştirildiğine yönelik tespitler varolmakla birlikte modern dönemde bu tezin birçok araştırmacı tarafından savunulduğu görülmektedir. Bu kavramın tarihî gelişimine yönelik bir incelemenin söz konusu bu tartışmaya küçük bir katkı sunacağı söylenebilir. Furû ʻ -i fıkha dair birçok meselede ilgili rivâyetin umûmü’l-belvâ olan bir konuda gelmesi sebebiyle mezhebin diğer mezheplerden farklı hükümleri savundukları görülür. Sözü edilen bu meseleler bağlamında umûmü’l-belvâ anlayışının furû ʻ -i fıkha dair konulardaki sonuçları ele alınarak mezhepler arasındaki ihtilâf nedenlerinden biri olarak bu kavram üzerinde durulması planlanmaktadır. Aynı zamanda Hanefî mezhebine bu anlayışları sebebiyle yöneltilen itiraz ve eleştiriler de bu makale içerisinde inceleme konusu edilecektir. 
Keywords : Hadis, Umûmül Belvâ, Manevî İnkıtâ, Haber i Vâhid, Îsâ b Ebân