İBÂDÎ TEFSİRLERDE HÂRİCÎ İZLER (Himyânu’z-Zâd Örneği)

Authors : Güven AĞIRKAYA

Pages : 565-610

View : 25 | Download : 37

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm düşünce tarihinde ilk ortaya çıkan mezhep Hâricîliktir. Hâricîler zamanla farklı gruplara ayrılmış ve içlerinden sadece İbâzîler varlıklarını günümüze kadar sürdürmüşlerdir. Günümüzde İbâzî müellifler ısrarla Hâricî olmadıklarını iddia etmektedirler. Ettafeyyiş, Cezayir bölgesinde yakın dönemde İbâzî mezhebini adeta yeniden canlandıran bir karaktere sahiptir. İbâzî mezhebi hakkında mütalaa ve değerlendirme yapacak araştırmacıların Ettafeyyiş’in eserlerinden müstağni kalması mümkün değildir. Bu sebeple İbâzîlerin Hâricîliği mevzusu bu araştırmada İbâzî mezhebinde bir başvuru kaynağı sayılan Ettafeyyiş üzerinde yapılan bir okumayla ele alınacaktır. Ettafeyyiş’in sadece tefsir alanında üç eseri bulunmaktadır. Bu tefsirlerin ilki Himyânu’z-zâd ilâ dâri’l-me‘âd adlı eseridir. Himyânu’z-zâd tefsiri son derece geniş kapsamlı, rivayet ve nakledilen bilgiler konusunda müellifin çok da seçici davranmadığı, israîliyatın yoğun bir şekilde kullanıldığı, okuyucuyu usandıracak kadar filolojik tahlillerin olduğu İbâzî mezhebi eksenli bir tefsirdir. İbâzîlerin mutedil bir fırka oldukları iddiası aslında diğer Hâricî gruplara nispetledir. Onları sert, katı, tahammülsüz yapıları ve dini metinlere yaptıkları zahiri okumalarla temayüz etmiş Ezârika gibi Hâricî gruplarla bir tutmak elbette yanlıştır. Ancak bununla birlikte onların Hâricîlerden tamamen beri olduklarını iddia etmek de son derece zordur. Yapılan okumalarda özellikle iman-amel, büyük günah, tekfir ve sahâbeye yaklaşım konularında onların Hârîcî zihniyetten kurtulamadıkları müşahede edilmiştir. 
Keywords : Tefsir, Hâricîlik, Ettafeyyiş, İbâzîlik, Himyânuz zâd