İLHAM BAĞLAMINDA EŞ’ARÎ KELÂM OKULUNUN TASAVVUFLA İLİŞKİSİ

Authors : Yunus ERASLAN

Pages : 671-709

View : 22 | Download : 13

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihsel süreçte arka planında Muhâsibî ile başlayan Eş’arîlik-tasavvuf ilişkisi, ŞâfiîKüllâbî geleneğin Eş’ariliğe dönüşmesiyle birlikte, giderek daha da yoğun bir hal alarak Gazzâlî ile birlikte en üst noktaya ulaşmıştır. Eş’arîlik-tasavvuf ilişkisinin teorik boyutta kelâmın ilgi alanına giren birçok konuda gelişmesine karşın, bilginin kaynakları bağlamında ilham konusuna bakış açısı genel olarak Gazzâlî öncesiyle Gazzâlî sonrasında pek bir farklılık arz etmemektedir. Zira Gazzâlî sonrasında tasavvufun ilim çevrelerinde ve halk tabanında kabul görmesi başta ilham konusu olmak üzere tasavvufa dair konuların Eş’arî kelamcıları tarafından daha geniş bir şekilde işlenmesi sonucunu doğurmuş olsa da, dini bilgiye kaynaklık etmesi, objektif bilgi değeri ve bağlayıcılığı açısından ilhama kelam sistemlerinde yer vermemişlerdir. Buna göre gerek Eş’arî kelâmcılarında gerekse bu kelâm okuluna bağlı sûfîlerde, ilhamın varlığı sübjektif boyutuyla kişisel bilgi alanında kabul edilmekle birlikte, kesinlikle dini bilginin kaynakları arasında kabul edilmemiştir. Dolayısıyla Eş’arî kelâmcılarının usta bir şekilde ilhamı kişisel bilgi alanına hapsetmeleri, onun genel geçer bilgi alanında varlık göstermesinin de önünü kesmiştir.
Keywords : Eşarîlik, Kelam, Tasavvuf, Bilgi, İlham, Keşf