Bir Hanefî-Mu‘tezilî Usûl Âlimi: Ebû Abdullah el-Basrî ve Lâfız Bahislerindeki Görüşleri

Authors : Hacer YETKİN

Pages : 5-40

View : 30 | Download : 11

Publication Date : 2019-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Mezheplerin teşekkül döneminde Hanefî mezhebi ile Mu‘tezile arasında var olan entelektüel etkileşimin pek çok göstergesinden biri, bu dönemdeki pek çok Hanefî âlimin Mu‘tezile’ye mensup olduğunun iddia edilmesidir. Bu Hanefî-Mu‘tezilî simalardan biri de Ebû Abdullah el-Basrî’dir (ö. 369/979). Hem Kerhî (ö. 340/952) hem de Ebû Hâşim el-Cübbâî’nin (ö. 321/933) en seçkin öğrencilerinden olan Ebû Abdullah’ın usûle dair görüşleri Hanefî kaynaklarda hemen hiç zikredilmediği halde, Mu‘tezilî usûl eserlerinde kendisine çokça atıf yapılmaktadır. Bu makalede, Ebû Abdullah’ın ilmî kişiliği ve görüşlerinden bir seçki üzerinden, onun neden Hanefî mezhebinde öne çıkmadığı ve Mu‘tezilî usûl eserlerinde kendisine daha çok yer bulduğu izah edilmeye çalışılmakta; ayrıca hicrî dördüncü asırda Hanefî-Mu‘tezilî etkileşiminin geldiği nokta hakkında bir değerlendirme yapılmakta ve Kerhî’den sonraki nesilde Hanefîlerle Mu‘tezile’nin bir gelenek olarak gittikçe birbirinden ayrıştığı tespit edilmektedir. 
Keywords : Ebû Abdullah el Basrî, Kerhî, Cessâs, Hanefî mezhebi