KAZAK DESTANLARINDAKİ SU, HAYVAN VE BİTKİ MİTOSLARININ TESPİTİ

Authors : Kamer Küçüközen

Pages : 32-44

Doi:10.58642/kutbilim.1527791

View : 100 | Download : 82

Publication Date : 2025-01-26

Article Type : Review Paper

Abstract :Destanlar bir milletin geleneklerini, göreneklerini, inanışını, korkularını, sevinçlerini, yaşam tarzını aktarır. Kazak Türklerinin destanları da Kazak Türklerinin sözlü kültürünün ve dolayısıyla sözlü edebiyatının önemli bir parçasıdır. Destanlar gibi mitoslar da sözlü kültür ürünleriyle aktarılan ögeler arasındadır. Bu nedenle mitoslar, geçmişle gelecek arasında bir köprü kurarak insanların inandığı ve kutsallaştırdığı, birtakım anlamlar yüklediği canlıları, nesneleri, sembolleri değerler bütününü destan türü ile de gelecek kuşaklara aktarır. Kazak Türkleri, geniş bir coğrafyada yaylak ve kışlak yaşam tarzını sürdürür. Doğa ile iç içe olmaları dolayısıyla evreni, tanrıyı anlama çabaları onların sulara, hayvanlara, bitkilere iyi-kötü, tehlikeli-tehlikesiz, uğurlu-uğursuz, faydalı-faydasız, zehirli-zehirsiz gibi anlamlar yüklemelerine sebep olur. Bunlarla birlikte bazı mitoslardan yararlanarak gelecek ile ilgili tahminlerde ve sembolik anlamlarda bulunulur. Bu anlamlar ve olağanüstü inanışlar kahramanlarla birlikte kalıplaşmış olarak destanlarda verilmektedir. Destanlarda bulunan kalıplaşmış yapılar ve olağanüstülükler metnin incelenmesi, kutsallıkların ve inançların çözümlenmesi için önemlidir. Kazak destan kahramanları savaşta yaralandıklarında bitkilerden, hayvanlardan, sulardan faydalanır. Genellikle düşmanı kaçırmak için korku verici, görkemli hayvanları, ormanları ve kutsal sayılan su kenarlarını kullanır. Bu nedenle su, bitki ve hayvan mitosları Kazak Türklerinin değerler bütününü yansıtması bakımından önemlidir. Kazak Türklerinin inanışları, yaşam biçimleri en geniş ölçüde destanlardaki mitoslarla verilir. Bu nedenle destanların incelenmesi gerekmektedir. Çalışmamızda “Mırkı Batır”, “Nurgayşa”, “Anışbay Batır”, “Edige” destanlarında geçen su, hayvan ve bitki mitosları tespit edilecektir. Kazak Türklerinin hayatında önemli bir yere sahip olan hayvan türleri, bitki türleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Destanlar vasıtasıyla mitolojik ögelerin, kültürel motiflerin, inanışların ve mitoslarla gelecek kuşaklara aktarımının sağlandığı incelenen destandan alınan örneklerle verilecektir.
Keywords : DESTAN, HAYVAN, BİTKİ, SU, MİTOS, SEMBOL, KAZAK TÜRKLERİ