TATAR EL YAZMA MİRASININ BELGESEL DEĞERİ HAKKINDA

Authors : Ezgi SIRTI

Pages : 258-266

View : 14 | Download : 11

Publication Date : 2019-06-17

Article Type : Other Papers

Abstract :Uzun asırlara yayılan tarihî gelişme boyunca Türk halkları çeşitli yazı sistemlerinden faydalanmıştır. Günümüzde Türkler çoğunlukla Latin ya da Kiril sistemindeki alfabeler ile yazmaktadır. Ama coğrafi ve kronolojik yönden en geniş yayılma alanına sahip, en uzun yaşayan yazı, şüphesiz Arap alfabesi olmuştur. Bu yazı Orta Asya’dan Baykal’a, Yakın Doğu’dan Orta İdil boylarına kadarki düzlüklerde bin yıldan fazla süre kullanımda olmuştur. Arap harfleri ile çeşitli Türk yazı dillerinde yüzlerce edebî, dinî, felsefî, ilmî eserler yazılmış, binlerce kitap istinsah edilmiştir. 1961-1983 döneminden günümüze dek Kazan Üniversitesi’nde daimî yürütülen arkeografik araştırmalar, İdil-Ural kıyılarında, Sibir taraflarında (tam söylemek gerekirse Moskova-Ryazan taraflarından Baykal Gölü kıyılarına kadarki mesafede) 830’dan fazla Tatar köy ve kısmen kimi şehirlerde özel incelemeler ortaya koydu. Neticede 1000’den fazla yazma ve 2000’den çok çeşitli karakterdeki basma kitap, ayrıca az rastlanan gazete ve dergi yazıları toplandı ve korunmak üzere kütüphaneye teslim edildi. Eski Tatarca yazmaların Rusya’da etkili şekilde derleme ve araştırma işi, malum olduğu üzere Kazan Üniversitesinde oryantalistik biliminin kurulması ve gelişmesiyle ilişkilidir. Kazan oryantalistiği daha doğrusu arkeografyanın kazanımlarında, bildiğimiz gibi Karl Fuks, Martin Fren, İbrahim Halfin, Aleksandr Kazembek, İlya Berezin ve Yusuf Gottwald’ların payları büyüktür. Tatar âlimlerinden de yazma mirasımızın derlenmesi ve araştırılmasında payı olanlardan Şihabeddin Mercani, Höseyin Feyizhanov, Kayyum Nasiri, Rızaeddin Fahreddin, Hadi Atlasi ve Seyit Vahidileri başta anmak gerekir. Yurdumuzda meydana getirilen yazma kitapların dış görünüşleri de belgesel kaynak önemine sahiptir. Başka Müslüman halklarından farklı olarak Tatar yazmaları, esasen orta ve aşağı tabakanın temsilcileri tarafından oluşturulmuştur. XVI-XIX. yüzyıllarda Tatarlarda gerçek anlamda kitap pazarı yoktur. Tatar yazmalarının büyük çoğunluğu esasen orta ve aşağı tabakalardan çıkan sıradan medrese talebeleri (şakird) ve bunlardan gelişmiş maddi bakımdan orta hâlli din adamları tarafından yüzde 90 miktarda kendi ihtiyaçları için yazılmıştır. Yani Tatar yazma kitaplarının dış görünümleri, fiziksel varlıkları da halkın maddi imkânları hakkında bilgi vermektedir.
Keywords : Tatar el yazmaları, Tatarca, Yazı Kültürü, Arkeografi