KOLEKTİF AKIL VE FOLKLOR: SÖZLÜ GELENEĞİN ANONİMLİĞİ ÜZERİNE

Authors : Ekber ENVERİ

Pages : 123-133

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2019-06-17

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanı diğer türlerden farklı kılan en önemli hususlardan biri bireyselliğin ötesinde kolektif olarak hayali yahut doğa dışı gerçeklikleri kurgulayabilme yeteneği olmuştur. Kolektif insanın neyi başardığını anlamak için onun doğanın taklidi niteliğindeki kültürel keşiflerin ötesinde, yani doğa dışı bir zihinle ne gibi icatlar yapabildiğine bakmak gerekir. İnsan türünün bilişsel devriminde ilk kurgusal anlatıların çok önemli bir yeri olmuştur. Bunlar genelde doğada bulunmayan insan zihninin ürettiği ilk kurgusal gerçekliğin yansımaları idiler. Bu, doğaya alternatif bir üretim ve evrim süreci olan kültürün zihinsel boyutu olup insan zihninin evrimsel yaratıcılığının bir göstergesidir. İlk zihinsel yetiler kazanmış bu insan, aynı zamanda doğa dışı gerçekliği icat eden mucit insanın da yaratıcısı olmuştur. Yani doğayı evcilleştirme çabasına giren insanın ilk önce kendi zihnini evcilleştirmesi gerekmiştir. Bunu da bugün folklor dediğimiz kolektif bilinci oluşturarak yapmıştır. Muhteşem uygarlıklar, yüksek edebî değere sahip sanatsal yapılar, muazzam büyüklükteki imparatorluklar ve özellikle doğada bulunmayan mitos, din, adalet, eşitlik, hukuk, demokrasi gibi toplumsal kavramları hayal edebilmemizi sağlayanın da bu ilk kolektif akıl olduğu varsayılmaktadır. İnsanın geliştirdiği bu kurgulama yeteneği aynı zamanda geçmişten günümüze folklorun da canlı kalmasını sağlamıştır. Özetle folklorun başından beri ürettiği tüm düşünce ve uygulamalar aslında onun doğayı yeniden şekillendirme çabaları, hatta doğal evrimin bir nevi ıslahı olarak değerlendirilebilir. İnsanın bunu başarmasında ise toplumsal kültürün en önemli eski üreticisi olan ilkel folklorun katkısı büyük olmuştur. Çünkü bugün de olduğu gibi başından beri folkloru üreten kolektif akıl olmuştur, diyebiliriz.
Keywords : Kolektif Akıl, Folklor, Kurgu, Anonimlik, Sözlü Gelenek