Halk Müziğinde İcra Pratiklerine Bağlı Nota Yazımının Makam Sınıflandırmasına Etkisi: Repertükül Örneği

Authors : Hakan Aykurt

Pages : 358-369

Doi:10.46250/kulturder.1593980

View : 85 | Download : 55

Publication Date : 2025-03-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu araştırmada, halk müziğinde icra pratiklerini temel alan nota yazımının, makam tespiti amaçlayan çalışmalara etkisini Repertükül adlı veri tabanı örneği üzerinden ortaya koymak amaçlanmıştır. TRT repertuvarına çevrimiçi erişim imkânı sunan ilgili veri tabanında her bir eserin künye bilgisi bölümünde “makamsal dizisi” başlığıyla eserin makamı belirtilmekte; makamsal dizinin tespiti ise tamamen nota üzerinde yapılan ses sahası ve karar perdesi incelemesine göre gerçekleşmektedir. Bu bağlamda, icra temelli notasyonun Repertükül’ün yaptığı makam tespitlerini etkilediği düşünülen beş adet örnek eser, kaynak kişi icraları, bu icraların notasyonları, Repertükül’ün makam tespiti ve ezgisel hareket odaklı makam analizi bağlamlarında karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda; kaynak kişinin icrada tercih ettiği pozisyona ya da akort sistemine göre veya bağlama/koro icrası odaklı yazılan notaların, eserlerin ait olduğu makamdan bağımsız farklı bir karar perdesine aktarılarak yazılmasına sebep olduğu anlaşılmıştır. Bu durumun etkisiyle, eserlerin asıl makam nağmelerinin anlaşılamadığı, eserlerin Repertükül tarafından makam tespiti için aktarılmış perde üzerinden değerlendirildiği, bu şekilde yapılan makamsal sınıflandırmanın çeşitli makamlara suni bir repertuvar kazandırarak şed icranın farklı makam adlarıyla yerleşmesinde etkili olduğu ve teorik bilginin dönüşümünde notasyon pratiklerinin belirli bir oranda rol oynadığı yönünde sonuçlara ulaşılmıştır.
Keywords : Türk halk müziği, makam, Repertükül, notasyon, icra