Gül ile Sitemkâr Hikâyesinin Kronotop Bağlamında İncelenmesi

Authors : Eda Dizgil

Pages : 201-215

Doi:10.46250/kulturder.1595022

View : 108 | Download : 122

Publication Date : 2025-03-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk edebiyatında özellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde anlatılagelen ve halk arasında büyük ilgi gören Gül ile Sitemkâr, aşk temasını ele alan önemli bir halk hikâyesidir. Hikâye, yalnızca bu bölgelerle sınırlı kalmayıp Anadolu’nun farklı yörelerine de yayılmış ve bu süreçte çeşitli varyantları oluşmuştur. Eserin toplum hafızasında kalıcı olmasını sağlayan en önemli etkenlerden biri, evrensel bir tema olan aşkı işlemesidir. Kurgu açısından bakıldığında, hikâyede zaman ve mekân unsurları güçlü bir birliktelik sergilemekte, bu da eserin kuşaklar boyunca aktarılmasına katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmada, Gül ile Sitemkâr hikâyesindeki zaman ve mekân birlikteliği, Rus dilbilimci Mihail Bahtin’in kronotop (zaman-uzam) kuramı çerçevesinde ele alınmıştır. İlk olarak, Bahtin’in edebiyat kuramına kazandırdığı kronotop kavramı ve kuramın temel özellikleri açıklanmış, ardından farklı kronotop türleri ile bunların anlatı içindeki işlevlerine değinilmiştir. Sonrasında, hikâyede zaman-mekân ilişkisinin nasıl kurulduğu analiz edilmiştir. Son olarak, Bahtin’in sınıflandırmasına uygun olarak hikâyede “karşılaşma” ve “yol” kronotoplarının varlığı sorgulanmış; anlatının, yolculuk, kahvehane, bahçe, cadı kadının evi ve Yeşim Dağı gibi kronotoplar üzerine kurgulandığı tespit edilmiştir.
Keywords : Gül ile Sitemkâr hikâyesi, Mihail Bahtin, kronotop, zaman, mekân