Sahib B. Abbâd’ın Muʽtezile’nin Adalet İlkesini Temellendirişi

Authors : İbrahim BAYRAM

Pages : 1677-1712

Doi:10.33206/mjss.468341

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2019-04-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Sadece edebiyat ve siyaset adamı değil, aynı zamanda önemli bir kelamcı olan Sâhib b. Abbâd, bağlı bulunduğu Mu ʽ tezile mezhebinin görüşlerini ele almış ve onları teyit etmeye çalışmıştır. O, bu bağlamda mezhebinin en önemli ilkelerinden birini teşkil eden adalet prensibini de incelemiştir. Bu ilkeyi daha çok Allah’tan kabih bir fiilin sadır olmayacağı anlayışı üzerine bina eden müellif, ayrıca hidayet-dalalet ve güç yetirilemeyecek teklif meselelerini de değerlendirmiştir. Kulun özgürlüğünü temellendirmek adına geliştirilmiş olan bu ilkenin gerçekleşmesi için özellikle beşeri fiillerin Allah tarafından yaratılmadığına dikkat çeken müellif, aksi bir düşüncenin ilahi adalet ve hikmeti ortadan kaldıracağını savunmuştur. Hidayet ve dalalet meselesinde de aynı bakış açısını sürdüren müellif, O’nun hidayetini herkesi kapsayacak şekilde yol gösterme olarak ele almış, dalaletini ise kullarını saptıran bir konumdan uzaklaştıracak şekilde yorumlamıştır. Güç yetirilemeyen bir fiil üzerinden kullara yapılacak teklifi de kabih olduğu için reddeden müellif, bunu da yine Allah’ın bütün fiillerinin güzel olması düşüncesi ile izah etmiştir. 
Keywords : Sâhib b Abbâd, Muʽtezile, adalet ilkesi, hidayet dalalet, teklif