Aytmatov’un Eserlerinde Sovyet Eğitim Sisteminin Üç Hâli: Aydınlanma, İşlevsizleşme ve Mankurtlaştırma

Authors : Cevat Özyurt

Pages : 646-664

Doi:10.33206/mjss.1392118

View : 120 | Download : 58

Publication Date : 2024-04-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Cengiz Aytmatov, eserlerinde yaşadığı toplumu ve dünyayı bütüncül olarak yansıtan, önemli toplumsal sorunlar ve imkânlar üzerinde farkındalık oluşturan edebiyatçılardandır. Sovyet döneminde aile, din, ekonomik ilişkiler, kültürel kimlik, insan-doğa ilişkisi gibi toplumsal alanlarda gördüğü imkânları ve sorunları insan unsuruyla ilişkilendirerek, dikkatleri mevcut kurumsal eğitim sisteminin durumu ve hedeflerine çeker. Bu makalede Aytmatov’un eserlerinde Sovyet Dönemi eğitim sisteminin yansımaları bütüncül olarak analiz edilecektir. O, İlk Öğretmenim hikâyesinde görüldüğü gibi, bir dönem Sovyet ideolojisi ve eğitim sistemini aydınlanmacı bağlama yerleştirip desteklemiştir. Beyaz Gemi romanında ise Sovyet eğitim sistemini bir boş gösteren olarak sunar; okul, romanın önemli konularından biri olmasına rağmen, okuyucu burada nasıl bir eğitim verildiğini bilemez. Gün Olur Asra Bedel ve Cengiz Han’a Küsen Bulut romanlarında, mankurtlaşma kavramı geliştirilerek, eğitim sisteminin ahlâkî ve kültürel değerler alanında yaptığı yıkıma odaklanılmıştır. Bu tespitler çerçevesinde Aytmatov’un Sovyet eğitim sistemine bakışını pozitif, nötr ve negatif yönelimlerle veya aydınlanma, işlevsizleşme, mankurtlaşma kavramlarıyla açıklanan üç döneme ayırmak mümkündür.
Keywords : Cengiz Aytmatov, Edebiyat Sosyolojisi, Eğitim Sosyolojisi, Sovyet Döneminde Eğitim, Mankurtlaşma