Türk Destanlarının Dînî Meşrûiyeti Sorunu: Kur’ân Kıssaları Merkezli Bir Analiz

Authors : Ali Rıza Gül

Pages : 470-494

Doi:10.33206/mjss.1485585

View : 157 | Download : 148

Publication Date : 2025-04-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Destanlar millî kimliğin kurucu unsurlarının en önde gelenlerinden olduğu gibi, onu koruyan, nesilden nesile aktaran ve gerektiğinde dönüştüren unsurların da önemlilerindendir. Türk destanları dünyanın en eski ve en uzun destanlarıdır; en çok destana da Türkler sahiptir. Bu makalenin amacı Türk Edebiyatı eserlerinde yer alan bu destanların İslam dini zaviyesinden meşrû görülüp görülemeyecek yönlerini Kur’ân’a ve Tefsir ilminin kaynaklarına dayanarak ortaya koymak, böylece bu millî öykülerle dînî hassasiyetler arasında çoğunlukla gereksiz yere oluşan gerilimi azaltmaktır. Çünkü modern zamanlarda Türk destanlarına bazı çevrelerce gerçeküstü anlatımlarla ve özellikle kurt motifiyle ilgili olarak şiddetli eleştiriler yöneltildiği müşahede edilmektedir. Oysa destanlarda gerçeküstü unsurların bulunması gayet normal karşılanmalıdır; zira bu bir öykünün destan kabul edilebilmesinin en başta gelen şartlarındandır. Bu yüzden destan çözümlemelerinde zâhirden ve lafızlardan çok tiplerin ve motiflerin taşıdığı sembolik anlamlara odaklanmak gerekmektedir. İslam öncesine tarihlenen Türk destanlarının bir kısmında geçen kurt motifinin kadını sembolize etmesi, kadının eski zamanlardan beri Türkler içerisindeki önemli mevkiini ve gücünü göstermesi, onun Türkleri yok olmaktan kurtaran ve neslinin devamını sağlayan rolünü simgelemesi bunun bir örneğini oluşturmaktadır. Gerçeküstü unsurlara gelince Kur’ân kıssaları gibi çözümlendiğinde bunlarla ilgili meşrûiyet sorunu ekseriyetle ortadan kalkmaktadır. Bu yollara başvurulduktan sonra hâlâ tevhîd ilkesi ile bağdaşmayan veya helâl-haram sınırının dışına çıkan unsurları ise İslam dini ile uzlaştırmak mümkün görünmemektedir.
Keywords : Kur’ân Kıssaları, millî kimlik, Türk destanları, gerçeküstü anlatım, tipler ve motifler, meşrûiyet