Kutadgu Bilig’deki Bazı İnanç ve İbadetle ilgili Terimlerin Türkiye Türkçesi Ağızlarına Yansımaları

Authors : Sunay Deniz

Pages : 184-192

Doi:10.18026/cbayarsos.1421619

View : 74 | Download : 66

Publication Date : 2024-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Türk inancıyla önemli ölçüde örtüşen İslamiyetin Türkler tarafından benimsenmesi, kabulü ve yaygınlaşmasıyla yeni bir döneme geçilmiştir. İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar Devleti döneminde resmen başlayan İslamlaşma hareketi ile İslami Türk Edebiyatının ilk eserleri verilmeye başlanmıştır. Bunlardan ilki ve en kapsamlısı Kutadgu Bilig’dir. Yusuf Has Hacip’in kaleme aldığı Kutadgu Bilig Tavgaç Buğra Han’a sunulmuş ve büyük ilgi görmüştür. Karahanlı Türkçesiyle kaleme alınmış bu dinî eserin kıymeti Türkler arasında günümüze kadar ulaşmıştır. Yeni din; yaşayışta, kültürde, edebiyatta, dilde, inançta, ibadette, alfabeye varana kadar her alanda birçok yeniliği de beraberinde getirmiş ve bu durum dönem eserlerine de belirgin bir şekilde yansımıştır. Eserde geçen inanç ve ibadetle ilgili sözcüklerin bir kısmı bugün Anadolu ağızlarında kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig’de kullanılan inanç ve ibadet kavram alanıyla ilgili bazı sözcüklerin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki görüntüleri araştırılmıştır. Eserde ele alınan sözcüklerin Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nde yer alıp almadıkları, varsa türevleri, yapıları, ses ve anlam değişmeleri incelenmiştir.
Keywords : Karahanlı Türkçesi, ağızlar, inanç ve ibâdetle ilgili terimler, Kutadgu Bilig