Gazzâlî’nin Akıl Tasavvurunun İbn Haldûn’da Yansıması Sorunu

Authors : Kamil SARITAŞ

Pages : 43-62

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2014-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Akıl, İslam bilgi felsefesinde üzerinde durulan merkezi konulardan birisidir. Çok kapsamlıdır ve farklı boyutları içermektedir. İslam filozofları akıl konusuna büyük bir önem vererek, aklın hangi anlamlara geldiğini, hangi alanlarda bilme kapasitesine sahip olduğunu, aklın elde ettiği bilgilerin niteliğini, duyu, vahiy ve keşifle ilgisini araştırmışlardır. İslam düşünürlerinden, 12. Yüzyılda Doğu’da yaşayan Gazzâlî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 505/1111); ile ondan yaklaşık üç yüzyıl sonra Endülüs’te insert ignore into journalissuearticles values(Batı’da); yaşayan İbn Haldûn insert ignore into journalissuearticles values(ö. 808/1406); akıl tasavvuruna dair dikkate değer düşünceler ileri sürmüşlerdir. Ancak İbn Haldûn’un bu konudaki düşünceleri Gazzâlî’ye nazaran sınırlıdır. İbn Haldûn’un eserlerinde, Gazzâlî ve onun düşüncelerine işaret etmesi dikkate alındığında, akıl konusunda Gazzâlî’nin İbn Haldûn’daki yansımalarını izlemek; iki düşünür arasındaki süreklilik unsurlarının bulunup bulunmadığının tespitine katkıda bulunacak, İbn Haldûn’un Gazzâlî’den hangi noktalarda etkilendiğini veya etkilenmediğini, buna bağlı olarak da İbn Haldûn’un Gazzâlî’nin düşüncelerinin devam ettiricisi olup olmadığı ortaya konulacaktır. Ayrıca böylesi bir karşılaştırma İslam felsefesinin özgünlüğü konusunda da bir fikir verecektir. Çalışmada bir takım sınırlamalara başvurularak Gazzâlî’nin görüşlerinin İbn Haldûn’un görüşleri ile benzeştiği ve / veya farklılaştığı noktalara odaklanılacaktır. Selef olması hasebiyle önce Gazzâlî’nin, sonra da İbn Haldûn’un görüşleri sunulacaktır
Keywords : Gazzâlî, İbn Haldûn, Felsefe, Akıl, Tasavvur