HARRAN OVASINDA YERALAN ORTAÖREN ÇÖKME ÇUKURUNUN OLUŞUMU VE PEDO-JEOLOJİK KARAKTERİSTİKLERİ

Authors : Ali SEYREK, M YEŞİLNACAR, Salih AYDEMİR, Tuncer DEMİR

Pages : 0-0

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2013-09-20

Article Type : Research Paper

Abstract :ÖZET Şanlıurfa’nın 3 km güneyinde, Akçakale ilçesinin 20 km kuzeybatısında yer alan Ortaören köyünün 1,5 km batısında, Harran Ovasından karstik formasyonlu Fatik Dağlarına geçiş zonunda bir çökme çukurunun oluştuğu ilk olarak 1998 yılında yapılan arazi çalışmaları sonucunda belirlenmiştir. Yerinde yapılan inceleme sonucunda, çukurun 10 m çapında ve 10 m derinliğinde olduğu tespit edilmiştir. 2002 yılındaki incelemede, çukurun oval şekilli olup 10 m en, 15 m boy ve 15 m derinlikte olduğu buna karşın 2003 yılında yapılan incelemelerde ise söz konusu oluşumun boyutlarının dahada büyüyerek yaklaşık olarak 20 m en, 22.5 m boy ve 15 m derinlikte olduğu tespit edilmiştir. Çökme çukurları, özellikle, karstik bölgelerde yaygın görülen doğal jeolojik yapılardan biridir. Bu konuda yapılan çalışmalar göstermiştir ki kapalı depresyonlar şeklinde gelişen bu çukurlar, genel olarak yüzeye yakın kayaçların çözülmesi veya yeraltındaki kanal veya mağara benzeri oluşumların tavan kısımlarının tavanı oluşturan örtü malzemesinin kendi ağırlığı altında ani insert ignore into journalissuearticles values(cover-collapse sinkhole); veya yavaş yavaş çökmesine insert ignore into journalissuearticles values(subsidence sinkhole); bağlı olarak oluşurlar. Bu tür oluşumlar gerek insan hayatı ve gerekse de tarımsal faaliyetler, konut vb. mühendislik yapıları için önemli ölçüde tehlike oluşturabilir. Harran ovasının doğu ve batısını çeviren Eosen yaşlı kireçtaşları ile sınırlanmış olup bu birim aynı zamanda insert ignore into journalissuearticles values(çoğu yerde); Pliyosen/Pleistosen yaşlı kil, kum ve çakıldan oluşan sedimentlerin tabanını ve ovanın taban topografyasını oluşturur. Eosen yaşlı kireçtaşları karstlaşmaya oldukça elverişli, bol çatlaklı bir formasyondur. 1998 yılında meydana gelen çökme çukuru, Miyosen yaşlı kireçtaşı formasyonu ile insert ignore into journalissuearticles values(Fatik serisi); Pliyosen çökellerinin insert ignore into journalissuearticles values(Harran serisi); dokanağına yakın bir bölgede oluşmuştur.  Özellikle GAP projesi kapsamında sulama faaliyetlerindeki yoğunlaşma ve artan yıllık yağış miktarı, taban suyu seviyesinin yükselmesine sebep olmuştur. Zemini oluşturan ana kaya içerisindeki karstik boşluklar vasıtasıyla ortamdan uzaklaşan yeraltı suyu çözdüğü veya gevşettiği materyali beraberinde taşımıştır. Sonuç olarak yüzey ve yüzeye yakın kısmı oluşturan nispeten sert kütle kendi ağırlığı altında çökerek bugünkü yapıyı oluşturmuştur. Bu çalışma ile Harran Ovasının batısında oluşan çökme çukurunun oluşum mekanizması irdelenmiş ve bu oluşumun jeolojik, pedolojik ve hidrojeolojik karakteristikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Ön araştırma bulgu ve sonuçlarını içeren bu çalışma ileriki evrelerde, ova kapsamında, arazilaboratuar ölçüm ve deneyleriyle desteklenecektir.  
Keywords :