Tanzimat Devri’nde Reformist Bir Vali: Mehmed Râşid Paşa’nın Suriye Vilayeti Valiliği (1866-1871)

Authors : Sinan ÇAKAR

Pages : 198-222

Doi:10.16985/mtad.1029183

View : 18 | Download : 14

Publication Date : 2021-12-07

Article Type : Research Paper

Abstract :1860 yılında Cebel-i Lübnan ve Şam’da yaşanmış olan Müslüman-Hristiyan çatışmaları nedeniyle Doğu Akdeniz’de Osmanlı devlet otoritesi ve kamu düzeni ortadan kalkmıştı. Çatışmalar neticesinde Osmanlı Arap coğrafyasına, Napolyon’un Doğu Seferi’nden sonra ilk defa yabancı bir ülkenin askerî birliği bölgeye ayak basmıştı. Bunun üzerine Babıali, sadece Osmanlı Arap vilayetlerinde değil, bütün Osmanlı vilayetlerinde genel bir idari reform gerçekleştirdi. Babıali tarafından 1864 yılında hazırlanan Vilâyet Nizamnâmesi ile Osmanlı taşrasındaki idari yönetim modernleştirildi ve bu doğrultuda, Şam, Trablusşam ve Sayda valilikleri birleştirilerek Suriye Vilayeti oluşturuldu. Yeni idari sistemin bölgede sağlıklı bir şekilde uygulanması için de tecrübeli vali Mehmed Râşid Paşa, 1866 yılında Suriye valiliği görevine tayin edildi. Râşid Paşa’nın valilik görevine atandıktan sonra ilk önceliği vilayet içerisindeki barış ortamını daimî kılmaktı. Bunu yapabilmek için birtakım merkeziyetçi politikalara imza attı. Merkeziyetçi politikaların yanı sıra vilayetin iktisadi hayatını kalkındırmak için de birçok girişimde bulundu. Râşid Paşa tüm bu faaliyetleri icra ederken, Suriye vilayeti dâhilindeki nüfuz sahibi kişi ve kabilelerle yakın münasebetler kurarak, bölge ahalisi üzerinde devlet otoritesinin kurulmasını sağladı. Bu faaliyetlerinin dışında, bölgedeki yabancı konsolosların arasından, siyaseten ortak menfaatlere sahip olan ülke konsoloslarıyla dostane ilişkiler kurmaya özen gösterdi. Aynı zamanda menfaat çatışması yaşadığı konsoloslarla da ciddi problemler yaşayarak vilayet içerisinde siyasal bir denge kurmaya özen gösterdi. Bu makalede, 1866-1871 yılları arasında beş yıl boyunca Suriye valiliği görevinde bulunan Râşid Paşa’nın valilik döneminde yarattığı etki ve bu etkinin uzun vadeli sonuçları incelenecektir.
Keywords : Osmanlı İmparatorluğu, Mehmed Râşid Paşa, Suriye Vilayeti, Osmanlı Arap Vilayetleri, Şam, Beyrut, Cebel i Lübnan