Şîîleşmiş Şirazlı Bir Tacire Sünnî Ecdadından Miras Kalan Mesâbîhu’s-Sunne Nüshasının Hikâyesi

Authors : Mehmet Kalaycı

Pages : 1-32

Doi:10.15370/maruifd.1461645

View : 263 | Download : 510

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu yazı, metin dışı bilgiler üzerinden el-Begavî’nin Mesâbîhu’s-Sunne adlı eserinin bir nüshasının dolaşım hikâyesini ele alır. İsfahanlı Azîz-i Mâşâze nüshanın ilk sahibidir; bu nüshadan hareketle Bağdat’ta Mesâbîh’i oturumlar halinde Sirâcuddîn el-Kazvînî’ye okur ve ondan icazet alır. Sonrasında memleketine döner ve burada uzunca bir süre kendi nüshasından hareketle Mesâbîh’i okutur. Nüshanın ondan sonraki sahibi, Mesâbîh için Mecduddîn el-Fîrûzâbâdî’den bir icazet alan bir kimsedir. Nüsha muhtemelen 9./15. yüzyılın ilk yarısında Herat’a taşınır; Herat Gıyâsiyye Medresesi’nde müderrislik yapan Sa‘deddîn-i Fârisî’nin mülkiyetine girer ve onun adına ilgili medreseye vakfedilir. Safevîlerle Şeybânîler arasındaki siyasi ve askeri rekabetin neden olduğu kargaşa ortamında nüsha muhtemelen Herat’tan çıkar. Nüshanın yeni sahibi Şirazlı Şâfiî bir tacir ailesidir. Safevîlerin Şîîlik merkezli dinî siyasetinin zamanla iyice arttığı bir ortamda Şirazlı ailenin sonraki kuşakları da Şîîleşir. Ama buna rağmen, Mesâbîh nüshası olmak üzere Şâfiî-Sünnî atalarından kalan kitapları gizli bir biçimde mülklerinde tutarlar. Eskiden Basra Kadılığı yapmış bir kişi 11./17. yüzyılın ilk yarısında, Şiraz’ı ziyareti sırasında aile ile tanışır ve yüksek bir bedel ödeme pahasına Mesâbîh nüshasını satın alır; nüshayı temin sürecinin hikâyesini de baştaki vikaye sayfalarına not eder. Muhtemelen onun sayesinde Sünnî coğrafyaya taşınan nüshanın son sahibi Şeyhülislam Feyzullah Efendi olur. Kendi adına oluşturduğu kütüphaneye vakfettiği nüsha, halen de bu statüsünü korur. Yazı, nüshanın kısaca özetlediğimiz bu dolaşım hikâyesinin tahlilini esas almaktadır.
Keywords : Mesâbîhus Sunne, Sirâcuddîn el Kazvînî, Azîz i Mâşâze, Feyzullah Efendi, İsfahan, Herat, Safevîler