Gadamer Ontolojisindeki Köprüleri Yıkmak: Geç Dönem Energeia Kullanımının Oyun ve Organizma Kavramlarıyla Birlikte Düşünülmesi

Authors : Hanifi Laçin

Pages : 101-121

Doi:10.15370/maruifd.1463947

View : 178 | Download : 68

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Gadamer’in düşünce yolculuğunda bazı noktaları tashih yoluna gittiği düşünülse de genel felsefi serüveninde bir süreklilik olduğu kabul edilir. Kendisinin de bizzat düşüncesinde/ontolojisinde kırılma olduğuna yönelik bir ifadesi bulunmamaktadır. Bununla birlikte farklı tarihlerde yazılmış metinlerden erken dönemde kaleme alınmış olan hacimli eserinde sanat ontolojisini oyun, geç dönemde yayınlanan bir makalesinde ise Aristotelesçi kavramlar olan energeia ve bu kavramla ilişkili saf energeia kavramından hareketle kurmaktadır. Bu makalenin amacı bu değişikliğin gerçekten bir anlamının olup olmadığını soruşturmaktır. Şayet iki eserin ontolojisi arasında köklü bir fark varsa ve bu gösterilebilirse Gadamer felsefesinin erken dönemi ve geç dönemi arasında bir kopukluk ya da tutarsızlık olduğu söylenebilir. Bu makaledeki soruşturmada her iki eser karşılıklı okunarak eserlerin kavramsal çerçevesi arasında uyumsuzluk olduğu, bunun da ötesinde Gadamer’in kullandığı haliyle oyun ve energeia-saf energeia kavramlarının aynı ontolojinin parçaları olamayacağı sonucuna ulaşılmıştır. Oyun kavramının energeia’yla uygunsuzluğu oyun kavramının zorunlu olarak asıl-temsil, öz-görünüş arasında bir ayrıma gitmeyi zorunlu kılmasından kaynaklanmaktadır. Buna mukabil organizmanın bu ayrımları -Gadamer ve Hegel’de farklı şekillerde de olsa- aşarak energeia kavramıyla çok daha yakın bir ilişkiye sahip olabileceği düşünülmektedir. Dolayısıyla makalenin bir diğer gayesi de energeia ve organizma kavramları arasında oyun ve energeia’da olduğu gibi bir ahenk probleminin olmadığını, doğa ve sanatın büyük ölçüde birlikte düşünülebileceğini göstermektir. Bu husus Gadamer’in energeia kullanımını modern dönemde Kant’la birlikte başlayan ve Hegel’de çok daha asli bir çehreye bürünen organizma tartışmasına bağlar. Bunun bir sonucu olarak Gadamer bazı yönlerden son döneminde -bazı temel konularda hala anlaşamasalar da- Hegel’e hiç olmadığı kadar yakın hale gelir. Özetle, Gadamer’in ontolojisinde bir kopukluğun ya da tutarsızlığın görülebileceğini, energeia’nın oyun’dan ziyade organizma kavramına çok daha yakın duran bir kavram olduğunu söylemek mümkündür.
Keywords : Energeia, Oyun, Organizma, Sanat, Ontoloji