1960 KIBRIS CUMHURİYETİ’NİN HUKUKİ VE SİYASİ ZEMİNİ

Authors : Yilmaz Yurtseven, Hüseyin Ömer Adagideli

Pages : 603-633

Doi:10.54704/akdhfd.1549775

View : 54 | Download : 64

Publication Date : 2025-01-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de gerek fizikî gerek stratejik konumu itibarıyla tarih boyunca hep cazibe merkezi olmuş bir adadır. 1571’de Osmanlı Devleti adayı o dönem Akdeniz’deki en büyük askeri deniz gücüne sahip olan Venedik’in elinden almıştır. Ada, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’nın ardından gelişen olaylar sonrasında İngiltere’nin egemenliği altına girmiştir. 300 yılı aşkın Osmanlı yönetiminde kalan adanın Türk ve Rum halkları barış içinde bir arada yaşamışlardır. Ancak adanın İngiliz egemenliğine girmesiyle bu barış ortamı bozulmuş ve ada günümüze kadar süren bir istikrarsızlığa sürüklenmiştir. 1878’den bu yana Kıbrıs sorunu, halen uluslararası gündemden düşmeyen önemli bir yere sahiptir. Çözümsüzlüğü getiren önemli etkenlerden biri ilgili tarafların çok olmasıdır. Ada halkını oluşturan Türkler ve Rumlar, Türkiye, Yunanistan, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği ile adaya yakınlıkları sebebiyle Akdeniz’in güney kesiminde yer alan ülkeler Kıbrıs Sorunu ile bağlantılı konumdadır. II. Dünya Savaşı’nın ardından değişen dünya dengeleri çerçevesinde İngiltere’nin dünya politikası üzerindeki etkinliği azalmıştır. Bu durum İngiltere’nin Kıbrıs üzerindeki egemenliğini de sürdürülebilir olmaktan çıkarmıştır. Adada yaşayan Türk ve Rum halkları arasında şiddete varan çatışmalar, meselenin Birleşmiş Milletler’e taşınmasına yol açmıştır. Bu makalede II. Dünya Savaşı sonrası Kıbrıs’ın uluslararası bir soruna dönüşmesi sonucunda gerek BM gerek meseleye taraf olan devletlerin Kıbrıs’ta bir statüko oluşturmak için ortaya koydukları politik ve diplomatik çabaların bir sonucu olan Kıbrıs Cumhuriyeti’ni doğuran hukuki ve siyasi gelişmeler ele alınmıştır. Çalışmada, Kıbrıs’ta iki toplumlu ve tek devletli bir yapının ortaya konabilmesi için, soruna taraf olan devletlerin Londra ve Zürih antlaşmaları ile başlattıkları hukuki süreç incelenmiştir. Sürecin sonucunda kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yapısı, cumhuriyete esas olan anayasanın hukuki ve siyasi açmazları ve bu sürecin başarıları ve başarısızlıkları ortaya konmaya çalışılarak, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin neden sürdürülebilir olamadığı sorusunun cevapları aranmıştır.
Keywords : Kıbrıs Sorunu, Self Determinasyon, Londra Antlaşması, Zürih Antlaşması, Kıbrıs Cumhuriyeti, Kıbrıs Anayasası