Harem-i Hümayun’da Sultan Olamayanların İzleri: Cariye Vakıfları

Authors : Ayşenur KARADEMİR

Pages : 35-41

Doi:10.26695/mukatcad.2017.3

View : 20 | Download : 18

Publication Date : 2017-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Osmanlı Devleti harem-i hümayununda yaşamış ancak valide sultan, haseki sultan ya da hanım sultan dışında kalan, yani padişahın ailesine mensup olmayan kadınların kurduğu vakıflar ve hayır eserleri konu alınmıştır. Özellikle XV. yüzyıl ortalarında devşirme sistemine geçilmesiyle haremde ‘cariye’ denen farklı milletlere mensup, hür ve Müslüman olmayan kadınların sayısında artış meydana gelmiş, XVI. yüzyıldan itibaren padişahın ailesini kurduğu kadınların tamamı harem-i hümayun cariyelerinden seçilmiştir. ‘Acemilik’ denen ilk evreden, ‘valide sultanlık’a uzanan basamaklarda buradaki kadınların tamamına konumlarıyla ilişkili gelirler bağlanmıştır. Gelirini kullanmada özgür bırakılan cariyeler kendi ölçülerinde vakıflar kurabilmiştir. Bunlardan daye hatun, hazinedar usta, kethüda kadın gibi nispeten yüksek geliri olanlar cami, mescit, çeşme, sıbyan mektebi gibi farklı türde eserler yaptırmışlardır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki insert ignore into journalissuearticles values(BOA); belgeler ve ikincil kaynaklar üzerinde değerlendirilecek bu vakıfların ardında iktisadi, sosyal, siyasi amaçlar güden cariyelerin eserleri varlıklarını kamusal alanda gözler önüne serdiği gibi sadece ‘odalık’ olmadıklarını, organizasyonlu bir kurum olan haremde kariyer yapılabildiği düşüncesini ortaya koymaktadır.
Keywords : Harem i hümayun, cariye, vakıf, usta kadın, kalfa kadın, vakıf politikası