Dünyevî İktidarın Meşrûlaştırılmasında Dinî Bir Ritüelin Kullanılması: Kaçarlar ve Taziye

Authors : Akın Kiren

Pages : 51-66

Doi:10.14782/sbd.2017.65

View : 23 | Download : 11

Publication Date : 2017-10-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Kerbelâ’da Hz. Hüseyin ve onu destekleyenlerin Hicri 10 Muharrem 61 tarihinde insert ignore into journalissuearticles values(Miladi 680 yılında);  başına gelenleri anmak için, X. yüzyılın ortalarında Bağdat’ta halka açık bir anma merasimi düzenlenmiştir.  Ağıtlar yakılarak ve göğüsler dövülerek gerçekleştirilen bu anma yöntemi, daha sonra Şiîler tarafından bir  ritüele dönüştürülmüş ve yaygın hale getirilmiştir. Taziye olarak anılan bu ritüel, On İki İmam Şiîliğini  İran’ın resmî dinini olarak belirleyen ve ülkede çoğunluğun kabul etmesini sağlayan Safeviler döneminde  yeni bir içerik kazanmış, İran’a özgü bir forma dönüşmüştür. Kaçar iktidarında ise taziyeye gösterilen  ilgi üst düzeye çıkmıştır. Özellikle Nasirüddin Şah’ın saltanatında taziye devletten önemli bir destek  görmüştür. Hatta iktidarın himayesinde bir etkinlik haline gelmiştir. Bu dönemde, başta başkent Tahran  olmak üzere İran’ın birçok yerinde coşkulu merasimler düzenlenmiştir. Bunun en büyük sebebi, kutsal  yönetme haklarının sorgulanmaya başladığı XIX. yüzyılda, toplum ve siyasi elitler tarafından Kaçar  monarşisine bir takım eleştiriler getiriliyor olmasıdır. Diğer çağdaş monarşiler gibi tebaanın sadakatini  elde etmek ve yabancı diplomatların saygısını kazanmak için bazı ideolojik araçlara ihtiyaç duyan Kaçar  yöneticileri, tarihi önemdeki dinî ritüele de başvurmuşlardır. Gösterilerin etkisini artırmak için hiçbir  masraftan kaçınmamışlar, her yerde tekyeler açılmasını desteklemişlerdir. Üstelik Kaçar ailesi dışında  başkentte ve vilayetlerdeki bazı elitler tarafından da bu destek sağlanmıştır. Toplumun farklı tabakalarından  insanlar ise maddi olarak veya organizasyonlara beden güçleriyle katılarak dâhil olmuşlardır. Bu durum  taziyeyi insanları bir araya getiren muazzam bir dayanışma projesine dönüştürmüştür. Bunun yanında,  seyircilerin gösterilere aktif katılımları etkinliğin önemli bir yönüdür. Merasimlerin merkezinde,  gösterinin kahramanıyla özdeşleşerek Hz. Hüseyin’in çektiği acıyı ve şehit olmasını hissetmeye çalışmak  yer almaktadır. Böylece, taziye, seyircilere duygusal boşalma yaşatan emsalsiz etkisiyle potansiyel isyancı  hisleri sönümleyen bir araç işlevi görmüş, kitlelerin yönlendirilmesinde ve kontrol altında tutulmasında  önemli bir fonksiyona sahip olmuştur. Ayrıca, gösterilerde göğüs dövme eylemi gerçekleştirilirken Şah’a  mersiyeler okunmaktaydı. Tüm bunlar, bir yandan toplumun birlik duygusunun artmasına ve İranlı  kimliğinin yerleşmesine önemli ölçüde katkı sağlamış, diğer yandan da monarşi ile gösterileri organize  ettiren ileri gelenlerin politik hâkimiyetlerini artırmıştır.
Keywords : Kaçarlar, Taziye, İktidar, Meşrûiyet, Din, Ritüel