İstanbul’da Elektrik Kullanımının Dönemsel Karşılaştırması (1938-1960)

Authors : Murat ARISAL

Pages : 221-253

Doi:10.14782/marmarasbd.1231424

View : 15 | Download : 11

Publication Date : 2023-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Yabancı Sermayenin imtiyaz yoluyla kurup işlettiği İstanbul’un elektrik işlerini yürüten Türk Anonim Elektrik Şirketi, 31 Aralık 1937 tarihinden geçerli olmak üzere millileştirilmiştir. Elektrik işlerinin, belediye idaresinde kurulan İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmesinde izlediği seyir, çalışmanın ana temasını oluşturmaktadır. Elektrik Santralinin yenileme ve kapasite artırım çalışmaları, iletim ve dağıtım hatlarına yapılan yatırımlarla şebeke ağının yıllar içerisindeki gelişimi, tarife düzenlerinin değişimi ve abone sayısındaki artışlar karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. 1938-1960 yılları arasını kapsayan çalışmada, rakamların yol göstericiliğine başvurulmuş, nümerik analizler yapılmıştır. Bu çerçevede çalışmanın temel dayanağını, Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye İstatistik Kurumu ve İstanbul Belediyesi istatistik verileriyle, İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmesi Bütçe ve İşletme Neticeleri raporları oluşturmuştur. İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olduğu Tek Parti Dönemi ile çok partili siyasi hayata geçilen Demokrat Parti yıllarının elektrik kullanım performansı üzerinden karşılaştırılması çalışmanın ana hedefini oluşturmaktadır. Elektrik kullanımının sektörler arası dağılımının değerlendirilmesi, İstanbul genelinde kişi başına düşen elektrik üretim ve tüketiminin ülke genelindeki verilerle mukayesesi ve dönemsel farklılıklarının ortaya konulması, söz konusu yılların ekonomik açıdan daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Demokrat Parti’nin iktidarda olduğu yıllarda İstanbul’da üretilen elektriğin miktarı ve abone sayısındaki artış, Tek Parti döneminin yaklaşık üç katıdır. Şehrin nüfusunda yaşanan artış trendine rağmen 1950-1960 yılları arasında İstanbul’da kişi başına elektrik üretim ve tüketim değerlerinin, 1938-1949 yıllarına göre net olarak iki kat arttığı tespit edilmiştir.
Keywords : İstanbul, Elektrik, İktisat Tarihi, İnönü Dönemi, Demokrat Parti Dönemi