Eleştirel Düşünme Öğrenimi Üzerine Bir Uygulama: Sokrates’in Savunması

Authors : Mustafa Yeşil

Pages : 115-136

View : 42 | Download : 41

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Eleştirel düşünmenin ne olduğunu ve nasıl işlediğini salt tanımsal ve kuramsal aktarımlarla değil de belirli pratik uygulamalarla açıklamak onun hem işlevinin anlaşılmasını hem de kazanımlarının artırılmasını kolaylaştırmaktadır. Argüman belirlenimi, karakter yansıtımı ve duyguya başvuru eleştirel düşünme etkinliğinin üç temel işleyişidir. Sokrates’in Savunması (SS) anlatı akışından ibaret bir metin olmakla birlikte ondaki argümanların seçilip ayırt edilmesi, yeniden yapılandırılması ve haritalanması sadece eleştirel düşünmenin uygulamalı bir şekilde öğrenilmesine değil ayrıca Sokrates’in kendini savunma biçiminin daha belirgin bir şekilde anlaşılmasına da yardımcı olmaktadır. İkna girişimini argümanlara dayandırmak eleştirel düşünme etkinliğinin işleyiş esasıdır. Argümanların belirlenememesi ve onların ögelerinin seçilip ayırt edilememesi durumunda neyin eleştirilmesi yani savunulması veya çürütülmesi gerektiği belirsiz kalmaktadır. SS’nin anlatı akışından Sokrates’in savunmasını argümanlara dayandırdığı açıkça anlaşılmaktadır. Filozof karakter yansıtımı ve duyguya başvuru nitelikli söylemleri zaman zaman kullansa da bunlar onun savunmasını kendi lehine doğrudan etkileyecek düzeyli açıklamalar değildir. Onun dinleyicinin duygularını okşayacak yani onların işitmek istedikleri şeyleri söyleyecek şekilde konuşmak yerine ölüme mahkûm edilme pahasına doğruları söylemekten vazgeçmemesi bu durumun açık bir göstergesidir. Argüman ortaya koymanın mümkün olduğu durumda muhatabı sadece karakter yansıtımıyla ve duyguya başvuruyla ikna etmeye çalışmak genel itibariyle bir manipülasyon tekniğidir. Bu türden bir girişimde doğruluk kolaylıkla göz ardı edilebilmektedir. Bu bakımdan, argümanların belirlenmesini, çözümlenmesini ve değerlendirilmesini merkeze almayan yani ikna girişimini argümanlardan ziyade karakter yansıtımına ve duyguya başvuruya dayandıran bir eleştirel düşünme öğrenim planı her hâlükarda sorunludur. Eleştirel düşünmeyi salt tanımsal ve kuramsal aktarımlarla ilişkilendiren bir girişimin bu türden bir sorunu bırakınız ortadan kaldırmasını, fark etmesi bile pek olanaklı değildir.
Keywords : Eleştirel Düşünme, Sokratesin Savunması, Argüman, Karakter, Duygu