XIX. Yüzyılda Seyyahların Gözüyle Türkistan’daki Hastalıklar ve Tedavi Yöntemleri

Authors : İlker Türkmen, Arif Hudai Köken

Pages : 131-139

Doi:10.31020/mutftd.1540013

View : 40 | Download : 81

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Bu çalışmanın amacı yüzyıllar boyunca çeşitli Türk boylarına ev sahipliği yapan Türkistan coğrafyasında XIX. yüzyılda görülen hastalıkların ve tedavi yöntemlerinin seyyahların gözüyle nasıl görüldüğü ve değerlendirildiğini ortaya çıkarmaktır. Böylece yabancıların gözüyle Türkistan’ın döneme ait tıp ve sağlıkla ilgili durumu değerlendirilecektir. Yöntem: Çalışma literatür taraması ve değerlendirilmesi şeklinde tasarlanmıştır. Araştırma kapsamında bölgeye seyahat eden Batılı seyyahların seyahat notları ve konuyla ilgili ikincil kaynaklar incelenmiştir. Öncelikle birincil kaynaklar olan seyahatnamelerin basılı nüshalarına ulaşılmış, yabancı dilde olanların ilgili bölümleri Türkçeye çevrilmiştir. İkincil kaynaklar olarak fiziksel ve elektronik belgeler toplanmıştır. Zaman, mekân ve insan üçgeninde ele alınan konu kaynakların objektif bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Seyyahların gözüyle Türkistan’da döneme özgü olarak hastalıklar ve tedavi yöntemlerine dair bilgilere ulaşılmıştır. Bölge insanının uygulamalarını hangi metotlarla yaptığı, tedavi için neleri kullandığı, hangi bitkilerden şifa elde ettiği, salgın hastalıklarla mücadelenin nasıl yapıldığı sistematize edilmiş ve tartışılmıştır. Sonuç: Bilimsel açıdan geri kalan Türkistan coğrafyasında XIX. yüzyıla gelindiğinde halk sağlığını etkileyen hastalıklarla mücadele olumsuz sonuçlarla kendini göstermiştir. Bölgeye giden seyyahların notlarına göre Türkistan’da kadercilik hakimdi. İyileşmek için dini ritüellerin yapılması gerekiyordu. Bunun yanında tıbbi uygulamalar sınırlı olup geleneksel tedavi yöntemleriyle birlikte, bitkisel/bitkisel olmayan ilaçlar şifa elde etmek için kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Keywords : Türkistan, seyyahlar, tıp tarihi, hastalıklar, tedavi yöntemleri