Homeros Destanlarında Geçen Δίκη (Dike)/Hak Kavramının Bazı Etik ve Adalet Kuramları Açısından İncelenmesi

Authors : Nuray Yaşar Soydan, Ahmet Acıduman

Pages : 183-197

Doi:10.31020/mutftd.1589740

View : 32 | Download : 41

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Bu çalışmada, Homeros’un (MÖ VIII.yüzyıl) Ἰλιάς (Ilias)/İlyada ve Ὀδύσσεια/Odysseia adlı destanlarında geçen Δίκη (Dike)/hak kavramı üzerine odaklanılmıştır. Bu bağlamda, Homeros toplumu içinde yaşanmış hak kavramıyla ilgili söylem ve uygulamalar, yaşanan anlaşmazlıklar, hak arayışları, sözel çözüm yöntemleri ve uygulanan sözel cezalar irdelenerek hangi etik ve adalet kuramların ilk örneklerini oluşturduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Hak kavramı, hukuki bir terim olsa da uygulanan kararların doğru-yanlış, iyi-kötü olması, kavramın erdem ve değerler yönüyle de ele alınmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Destanlarda geçen ὕβρις (hubris)/küstahlık, aιδώs (aidos)/utanç, (τime)/onur, μέτρoν (metron)/ölçülü olma gibi kavramlar da etik açıdan ele alınmıştır. Yöntem: Çalışmada Homeros’un Ἰλιάς destanı için Azra Erhat ve A. Kadir, Ὀδύσσεια destanı için ise Azra Erhat/A. Kadir ve Ahmet Cevat Emre’nin Türkçeye kazandırdığı çalışmalar kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışmada metin çözümlemesi yöntemine başvurularak, destanlarda geçen Δίκη kavramının anlamları incelenmiş ve bulgular kısmında sunulmuştur. Bulgular: Bu inceleme sonucunda; Δίκη kavramının hukuki anlamda haksız davranış, hüküm vermek, pay, hukuk, karar, iddia, dava; sıfat anlamı olan doğru-dürüst anlamının da etik anlamda kullanıldığı saptanmıştır. Temel etik ilkelerden olan erdem ve ödev etiği ile adaletin temel ilkelerinden olan dağıtıcı ve düzeltici adalet ilkesi göze çarpan bulgular arasındadır. Dağıtıcı adalet ilkelerinden yararcılık, liyakatçilik ve eşitlik temelli yaklaşımların da ilk örneklerine rastlanılmıştır. Sonuç: Homeros destanlarında Δίκη kavramına farklı anlamların ve değerlerin yüklendiği görülmüştür. Tek bir kavramın etik ve adalet olmak üzere iki farklı kurama kaynaklık ettiği fark edilmiştir. Homeros destanlarının, temel etik ve adalet kuramlarının ilk örneklerini içermesi bakımından özgün eserler olarak önemli bir yere sahip olduğu düşünülmektedir.
Keywords : Homeros, Hak, Erdem Etiği, Ödev Etiği, Dağıtıcı Adalet