Herakleitos’un Logos Felsefesi Bağlamında Panpsişizmin Arkeolojisi

Authors : İbrahim KÖRPE

Pages : 91-110

Doi:10.51404/metazihin.1024887

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Herakleitos’un logos hakkındaki görüşleri ile panpsişizmin zihin kuramı arasında bazı yakın temaslar olduğu iddia edilerek Herakleitos’un logos anlayışının, panpsişizmin zihin kuramının temellerini kuran öğretilerden biri olduğu iddia edilmiştir. Buna göre ilk olarak logos kavramının “genel rasyonel ilke, yasa ya da kural” ve “akılsallık, düşünme yetisi” anlamları üzerinde durulmuştur. Logosun bu anlamlar merkezinde panpsişizmin temel niteliklerinden bir tanesi olan “bilincin temel olduğu” ilkesiyle yakından ilişkili olduğuna değinilmiştir. Çalışmada ayrıca logosun insan zihni başta olmak üzere tüm her şeyde ortak olan temel bileşen, unsur olduğuna değinilmiştir. Bu düşüncenin de panpsişizmin ikinci temel niteliği olan, zihinselliğin tüm varlıklarda belirli derecelerde var olan temel nitelik olduğu fikri ile yakın temasının kurulması hedeflenmiştir. Çalışmada ayrıca panpsişizmin bilimlerde başlangıç noktası itibariyle bilincin ya da zihinselliğin yok sayılmasının yanlış olduğu eleştirisinin, Herakleitos’un “çok şey bilmenin bilgelik olmadığı” görüşü ile yakın temas içinde olduğuna değinilmiştir. Buna göre Herakleitos açısından logosu idrak etmeden bilmek bilgelik değildir. Panpsişizm açısından da bilimler başlangıç noktasında metot olarak “gerçekte var olanın fiziksel olduğu” ön kabulünü benimsedikleri ve “doğanın temel niteliği olarak” bilinci, zihinselliği yok saydıkları için yöntemsel bir yanlış içindedir.
Keywords : zihin, logos, panpsişizm, herakleitos, fragmanlar