Osmanli Dinî Modernleşmesinin Öncülerinden Hamdan Hoca ve İthâf’ı

Authors : Ridvan Özdinç

Pages : 101-130

Doi:10.56720/mevzu.1432144

View : 94 | Download : 124

Publication Date : 2024-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı, İslâm dünyası ile, her ne kadar mahiyeti farklı olsa da, eşzamanlı şekilde modernliği tecrübe etmiştir. Bu sebeple Osmanlı ile İslâm dünyasının geri kalanı arasındaki münasebetler, irtibatlar ve etkileşimler çeşitli ve çetrefillidir. Bu etkileşim bölgelerinden biri de Kuzey Afrika’dır. XIX. asrın başlarında Osmanlı’dan ayrılan bu bölgenin modernleşme tecrübesi de bir şekilde Osmanlı’ya intikal etmiştir. Cezayir’de önemli devlet görevlerinde bulunmuş bir isim olan Hamdan b. Osman Hoca, Cezayir’in Fransızlar tarafından işgalinden sonra İstanbul’a gelmiş ve özellikle Avrupa’da edindiği tecrübeleri Osmanlı üst bürokrasisine aktarmıştır. Hamdan Hoca’nın modernleşme çabalarının ilk icraatlarına da aktif olarak iştirak ettiği görülmektedir. Özellikle karantinanın Osmanlı’da benimsenmesi ve uygulanması sürecinde aktif rol almış ve üst bürokrasiyle yakın ilişki içinde olmuştur. Bu süreçte kendisinden karantina uygulamasının İslam’a uygun olduğunu ele alan bir risale yazması istenmiş ve o da kaleme aldığı bu risalede irade, kaza ve kader meselelerini karantina bağlamında incelemiştir. Bu inceleme esnasında meseleleri ele alış biçimi ve ileri sürdüğü argümanlar sonrasında Osmanlı dinî modernleşmesinde sıkça kullanılacak bir karakter arz etmektedir. Bu sebeple Hamdan Hoca’nın din-modernleşme ilişkilerine yaklaşımı Osmanlı dinî modernleşmesini etkileyen ve kaynaklık eden bir muhtevaya sahiptir. Özellikle tedbir almanın ve kuvvet hazırlamanın dinî gerekçeleri, kafirlerden bir şey alınıp alınamayacağı ve kafirlere benzeme gibi hususlar ön plana çıkmaktadır.
Keywords : Osmanlı Dinî modernleşmesi, Hamdan Hoca, irade, kaza ve kader, karantina