Atebetü’l-hakāyık’ta Dil Erdemini Kutadgu Bilig ve Dîvânü lugāti’t-Türk Işığında Anlamak

Authors : Hatice Coşkun

Pages : 337-363

Doi:10.56720/mevzu.1580766

View : 27 | Download : 72

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :UNESCO 2017 yılını Dîvânü lugāti’t-Türk, 2018 yılını Atebetü’l-hakāyık ve 2019 yılını Kutadgu Bilig yılı ilan ederek Türk tarihinin bu kültür hazine-lerinin zaman ve mekân sınırlarını aşan hikmet dolu derin içeriğiyle daha birçok bilimsel çalışmaya konu olacağını göstermişti. 11. yüzyılda kaleme alınan Kutadgu Bilig ve yaklaşık yüzyıl sonrasında yazılan Atebetü’l-hakāyık, Türk İslam edebiyatının nasihatname türünde yazılan ilk eserleridir. Bu çalışmanın amacı, iki nasihatnamenin ortak konularından biri olan dil er-demi kapsamında Türk İslam kültürünün dil düşüncesinin yansıdığı ifadele-ri, bağlamlarıyla incelemektir. Çalışmada Atebetü’l-hakāyık’taki dile dair bö-lüm esas alınmakla birlikte Kutadgu Bilig ve Dîvânü lugāti’t-Türk’ten benzer içerikli şiir ve atasözü örnekleri de incelemeye dâhil edilmiştir. Böylece Türk İslam medeniyet coğrafyasının ortak kültür hafızasına sahip bilgelerinin dil erdemi düşüncesinin dayandığı değerler ve kabuller ifade şekilleriyle ele alınmıştır. Çalışmanın çerçevesi dil kavram alanı altında, sözün doğruluk ve bilgiyle kazandığı anlamı, konuşma ve dinleme adabını, söz sahibinin değe-rini ve sözün etkisini kapsamaktadır. Bu doğrultuda ele alınan metin örnek-leri dil içi çevirileriyle birlikte alan yazındaki birincil ve ikincil kaynaklara başvurularak doküman inceleme yöntemiyle nitel bir şekilde değerlendiril-miştir.
Keywords : Türk İslam Edebiyatı, Kutadgu Bilig, Dîvânü lugāti’t-Türk, Atebetü’l-hakāyık, dil erdemi