MECAZî BİR İFADE BİÇİMİ OLARAK TOPKAPI SARAYI KAPILARI

Authors : Belkıs DOĞAN

Pages : 88-103

View : 77 | Download : 91

Publication Date : 2023-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Antik uygarlıklardan itibaren anıtsal eserlerin ilk bakışta göze çarpan unsuru olan kapılar, İslâm mimarîsinde de tezyînâtın yoğunlaştığı birimlerin başında gelir. Kapılar, bulundukları bölgenin malzemesi ve iklim özelliklerine ilaveten dinî ve kültürel geleneği doğrultusunda biçimlenmiştir. Bahse konu biçimlenmede işlevsellik, estetik anlayış ve kültürel arka planın harmanlandığı görülür. Bu makalede yaklaşık dört asır boyunca Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezi ve hanedanın yaşadığı yer olan Topkapı Sarayı’nın öne çıkan kapıları ele alınmış ve onların ifade ettiği sembolik dil çözümlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada, kapıları mimarî açıdan tarif ya da tasvir etmekten öte, en yalın süslemeye sahip olanında dahi kapı öğesine yüklenen anlamlar üzerinde durulmuştur. Bunu yaparken İslâmî literatürde kapı ve onunla bağlantılı olarak perde mecazının ifade ettiği fikrî arka plandan yola çıkılmıştır. Ayrıca kapılara hakkedilen kitâbe metinlerinin İslâm medeniyetinde ihtiva ettiği mânâ, ilgili kapının saray kompleksi içerisinde konumlandığı birim ve diğer süsleme unsurları, anlamlandırmada belirleyici olmuştur. Böylece bulunduğu birime göre cennet, adalet ve mahremiyet temalarının saray kapılarında öne çıktığı görülmüştür.
Keywords : Topkapı Sarayı, Kapı, Perde, Metafor, Anlam, Sembol, Bâb ı Hümâyûn, Bâbüs Selâm