JÓZEF SĘKOWSKİ’NİN OSMANLI SARAYINA LİTOGRAFİ (TAŞ BASKI) TEKNİĞİNİ TANITIMI

Authors : Selman Can

Pages : 153-159

View : 39 | Download : 30

Publication Date : 2024-12-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Gutenberg’in 15. yüzyıl ortalarında dökme demir harfleri yan yana dizerek tipografi tekniğinde bastığı eserler bir devrim yaratmıştır. Matbaanın bilim dünyasına sağladığı avantajla binlerce kitap, rahat bir şekilde çoğaltılarak kullanılmıştır. Kitap basımında Johann Alois Senefelder’in keşfi olan litografi (taş baskı) yeni bir dönem açmış, tipografi tekniğinde kalıp harflerle günlerce süren baskı aşaması terk edilmiştir. Litografi ile matbaacılar, istedikleri yazı ve resimleri doğrudan basabilir hâle gelmişlerdir. 18. yüzyıl sonlarında Senefelder tarafından keşfedilmesinin ardından Avrupa ülkelerine kısa bir sürede yayılan litografinin kullanımı, Osmanlı Devleti’nde 1831 yılı sonrası hız kazanmıştır. Türkiye’de litografiye dair yapılan çalışmalarda basılan kitapların içeriği üzerinde durulmuş, ancak bu tekniği Osmanlı dünyasına ilk kimin tanıttığı konusuna hiç değinilmemiştir. Osmanlı Arşivi’nde yürüttüğümüz çalışmalar kapsamında tespit ettiğimiz bir belge, bu konuyu açıklığa kavuşturmaktadır. Polonyalı oryantalist ve yazar Józef Sękowski, 1820 yılında Rusya’nın İstanbul elçilik tercümanı olarak görev yaptığı sırada litografi tekniğini Osmanlı sarayına tanıtmıştır. Sultan II. Mahmud’a sunulmak üzere hazırladığı raporda litografinin Avrupa’da nasıl keşfedildiğini, faydalarını ve baskı yöntemlerini kaleme almıştır. Ayrıca bir hattata yazdırdığı levhayı bu teknik ile basarak uygulamalı olarak göstermiştir. Hazırlanan bu makalede Józef Sękowski’nin litografi üzerine hazırladığı bu metin, ilk kez ele alınacak ve bu teknikle bastığı hat levhasının görseline de yer verilecektir.
Keywords : Matbaa, Tipografi, Litografi, Taş Baskı, Józef Sękowski, Alois Senefelder, II. Mahmud, Osmanlı Arşivi