Türk Halk Kültüründe Şeytan Telakkisi Üzerine Tespitler

Authors : Özkul Çobanoğlu

Pages : 269-282

View : 26 | Download : 155

Publication Date : 2009-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada `şeytan konsept`inin evrensel ve Türk halk kültürüne özel  özellikleri ele alınacaktır. Bu durum çalışması esas itibariyle Türkiye Cumhuriyeti`nde  yaşayan Türklerin konuyla ilgili inançları üzerinde yoğunlaşmakla birlikte bütün  kültürlerde yaygın bir konu olan şeytanın bazı genel özelliklerini de ele alıp tartışmaktadır.  Şeytan konusundaki inançların şekillenmesinde dinler ve modem kitle iletişim araçlarının  son derece önemli bir rol oynaması kesin bir tespit konumundadır. Çalışmamızda ortaya  koyduğumuz vechile Türk kültürünün erken döneminde ortaya çıkan şamanistik dünya  görüşünün ürünü olan olağanüstü varlıklar daha sonraki dönemlerde `Cin` ve `Şeytan` gibi  daha yaygın ve evrensel kabullere sahip varlıklar tarafından asimile edilerek ortadan  kaldırılma süreci -en az bin yıldır devam etmektedir- büyük bir hızla devam etmekte,  İslami anlayış yerel ve ulusal geçmişten gelen anlayış ve izleri süratle silmektedir. Bu  asimilasyon sürecinde önemli bir rol oynayan diğer bir aktörse `Cennet`ten kovulan eski  melek Şeytan` anlayışı bağlamında İslami anlayışla benzeşen Hristiyan ve Musevi şeytan  konseptlerinden hareketle Batı medyasının özellikle de Holywood filmleri ve karikatürlerin  de, Türk kültürünün mitolojik döneminden itibaren oluşmuş ve Türk dünyasının dört bir  tarafında günümüze kadar taşınmış olan yerel ve ulusal hatta kültüre özel olağanüstü  varlıkların genç kuşaklar tarafından algılanışını bozarak `anlam boşalması`na uğramasına  ve böylece İslami anlayış tarafından daha kolayca asimile edilmesine yol açmasıdır. Bu  bağlamda, araştırmamızda Türk halk kültürü ve inançlarındaki `şeytan konsept`inin taşıdığı  özellikler Türkiye`nin hemen her yerinden derlenen memoratlardan ve halk inançlarından  yola çıkılarak örneklenip belirlenmekte ve elde edilen motiflerin evrensel olarak  paralellerinin olup olmadığı ise Amerikalı halkbilimci Stith Thompson`un meşhur MotifIndex`inden  hareketle kontrol edilerek irdelenmektedir.
Keywords : Şeytan, Şeytan konsepti, Türk halk inançları