İŞLEVSEL BAKIŞ AÇISIYLA KİLİS’TE DAM KÜLTÜRÜ

Authors : Gönül REYHANOĞLU, Melek YAVUZ

Pages : 1118-1140

Doi:10.12981/mahder.780633

View : 22 | Download : 11

Publication Date : 2020-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Geleneksel mimarinin bir unsuru olan damlar Akdeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerde, özellikle yaz aylarında evlerin yetersiz kaldığı durumlarda ihtiyaçlara cevap veren işlevsel bir mekân olarak kullanılır. Günümüzde evin damının kullanımı şehir hayatında bahçeli evlerden apartmanlara geçişte bir ara evre, ara yüz olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Kilis yöresinde dam kültürünün izleri tamamen silinmeden geçmişteki yerini, mevsimine ve toplumdaki cinsiyet rollerine göre nasıl kullanıldığını tespit ederek kayıt altına almak, bugünkü halini yorumlamak, işlevsel birtakım özelliklerini ortaya koyarak insanın ihtiyaçları ve bunları karşılama şekilleri hakkında düşünmektir. Araştırma; sahadan veri toplama, gözlem, analiz, değerlendirme ve sonuç olmak üzere beş aşamadan oluşmaktadır. Saha 2018-2019 yıllarından çeşitli aralıklarda gözlemlenmiştir. Doksan kişiyle görüşme yapılmış, damın Kilis halkı nezdinde yeri ve işlevleri somut örnekler üzerinden işlevsel teoriye göre analiz edilmiştir. İnsanların belirli temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için mekânlara ihtiyacı vardır. Bu mekânları en işlevsel olabilecek şekilde düzenlerler. Kilis halk kültüründe damlar yiyecek hazırlama, kurutma, stoklama, temizlik, oturma, uyuma, eğlenme, çocukların oyun alanı, hayvan bakma ve bitki yetiştirme gibi gereksinimlere cevap veren geleneksel mimarînin bir unsuru konumundadır. Toplumsal cinsiyet rolleri açısından bakıldığında dam kadınlara, özel alandan çıkmadan dışarıda olma, imece usulü işleri yapabilme, sosyalleşme ve ev ekonomisine katkı sağlama, mevsimsel işleri daha rahat yapabilme imkânı sunmuştur. Günümüzde hızla büyüyen kentler, yüksek apartmanlar ve ihtiyaçların değişimi bu kültürel olguyu ortadan kaldırmaktadır.
Keywords : dam, ihtiyaç, geleneksel mimarî, Kilis, işlevsel kuram