TÜRKLERDE ÜÇ METİN ÜZERİNDEN YER ALTI DÜNYASI

Authors : Esra BİLGE SAVCI

Pages : 452-467

Doi:10.12981/mahder.909643

View : 24 | Download : 15

Publication Date : 2021-06-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Türklerin inanç yapısında; yaşanan dünya, ölümden sonra yaşanacak dünyalar ve bunlar arasında geçişler olabileceği tasavvuru yer almaktadır. Yeryüzü canlıların, yer üstü ve yer altı dünyaları ölenlerin ruhlarının yaşadığı yerlerdir. Bu dünyalarda da hayat, yeryüzündekine benzer bir düzen içinde yürür. Yazıda, inanç yapısında yer alan bu üçlü evren tasavvuru ele alınmakta ve Türk kültüründe yer alan üç anlatı çerçevesinde incelenip gösterdikleri özellikler bu bağlamda değerlendirilmektedir. Birinci anlatıda Dede Korkut metinlerinden Salur Kazan’ın esir düşüp yer altı hapishanesine konduğu ve orada ortaya çıkan yer altı dünyası inancı tasvir edilmektedir. İkinci anlatı Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâmesi’nde yer alan yer altı Türk beyleri mezarlığı ve düzeni anlatısıdır. Üçüncü anlatı ise, Kırgızların destan kahramanı Er Töştük tarafından yer altı yolculuklarında yaptığı kahramanlıkları anlattığı örnek bir metindir. Çalışmada belirtilen metinlerin mukayeseli olarak incelenmesi ile Türklerde nasıl bir evren mimarisi tasavvuru olduğu belirtilmeye çalışılmış ve birbirinden farklı görünen üç metnin Türk evren tasavvurunun açıklanmasında tamamlayıcı özellikleri olduğu görülmüştür.
Keywords : Türk Evren Tasavvuru, Yer altı, Dede Korkut, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Er Töştük