GAZİANTEP ÇEYİZ TÖRENLERİNDEKİ RİTÜELLERİN KÜLTÜREL TEMELLERİ VE İŞLEVLERİ

Authors : Asli Bali, Türkan Alpay

Pages : 82-97

Doi:10.12981/mahder.1422168

View : 138 | Download : 122

Publication Date : 2024-03-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Halk bilimi içerisinde değerlendirilen geçiş dönemleri ve bu dönemlerde gerçekleştirilen ritüeller bir toplumun kültürel değerleri, yaşayışı, inanışları, duygu ve düşünceleri hakkında fikir vericidir. Söz konusu toplumun kültürünün karakteristik özelliklerini anlamaya da yardımcı olur. Köklü bir tarihe ve zengin bir kültüre sahip olan Gaziantep’te pek çok kültürel miras yaşamakta ve geleneksel yapısını büyük oranda korumaya devam etmektedir. Bu unsurlardan biri olan çeyiz geleneği Türk tarihinin köklerinden itibaren evlilik geçiş dönemi içerisinde yer alan önemli bir konudur. Bu bağlamda Gaziantep çeyiz geleneği, geçmişi geleceğe taşıyan ve canlı olarak yaşatılan bir kültürel değerdir. Bu çalışmada yazılı kaynak taramasının yanı sıra görüşme ve katılımcı gözlem tekniklerinden yararlanılarak derleme çalışması yapılmıştır. Yapılan alan araştırması sonucunda Gaziantep çeyiz törenlerinde gerçekleştirilen ritüeller tespit edilmiş ve bunların kültürel temelleri incelenmiştir. Elde edilen veriler bağlam merkezli halk bilim kuramlarından işlevsel kuram çerçevesinde ele alınarak söz konusu ritüellerin işlevleri de ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Gaziantep’teki çeyiz törenlerindeki ritüellerin Türklük coğrafyası ve Anadolu’daki uygulamalarla birtakım benzerlikler gösterdiği anlaşılmıştır. Aynı zamanda günümüzde kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılan bu ritüellerin kökeninde eski inanç sistemlerinin izlerini taşıdığı görülmektedir. Çalışma sonucunda ilgili ritüellerin eğlenme, eğlendirme, eğitim, kültür aktarımı, toplumsal kurumlara ve törelere destek verme gibi işlevleri halen yerine getirdiği tespit edilmiştir.
Keywords : Gaziantep, geçiş dönemleri, evlilik, çeyiz töreni, ritüel