SAHA (YAKUT) BİLMECELERİNDE GELENEKSEL İNANÇ UNSURLARI

Authors : Doğan Çolak

Pages : 70-81

Doi:10.12981/mahder.1430205

View : 84 | Download : 88

Publication Date : 2024-03-18

Article Type : Review Paper

Abstract :Toplumlar kültürlerini birden çok vasıta aracılığıyla geçmişten günümüzde aktarmışlardır. Yazının olmadığı dönemlerde bu kültür aktarımı görevini halk edebiyatı ürünleri üstlenmiştir. Bu ürünler arasında toplumsal bellekte yaygın yeri olan bilmeceler de önemli bir konumdadır. Masal, destan, efsane, fıkra, atasözü vb. çeşitli halk edebiyatı ürünlerinde olduğu gibi bilmeceler de ait olduğu toplumun kültürel kodlarını bünyelerinde barındırmaktadır. Söz konusu sözlü kültür ürününün ilk örneklerinin çok eski dönemlerde görülmüş olması dolayısıyla mitolojiyle ilgileri bulunmaktadır. Bu yönüyle bilmecelerde ait olduğu kültürün geleneksel inancı ile ilgili unsurları tespit etmek mümkündür. Zengin bir sözlü geleneğe sahip olan Saha Türklerinin bilmeceleri de içerisinde taşıdığı zengin malzemelerle inanç sistemine dair önemli bir tür olarak görülmektedir. Bu çalışmada bilmece türü üzerine çeşitli araştırmacıların görüş ve tanımlarına yer verildikten sonra bilmecenin mitoloji ile ilişkisine yönelik genel bir değerlendirme yapılmıştır. Geleneksel Saha inanç sistemi hakkında da bilgilendirmenin yapıldığı çalışmanın inceleme bölümünde Saha Türklerinin geleneksel inancının bilmecelere yansımaları ele alınmıştır. Malzemenin tespit için Sardana Platonovna Oyunskaya tarafından 1975 yılında hazırlanan Saxa Taabırınnara “Saha Bilmeceleri” isimli eser taranmıştır. Konumuzla ilgili tespit edilen bilmeceler tarafımızdan Latin harflerine transkribe edilip Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Cevaplarına göre konu tasnifine tabi tutulan örnekler, ifade ettikleri anlam özelliklerine göre incelenmiştir. Bilmecelere dair bulgular sonuç bölümünde değerlendirilmiştir.
Keywords : Saha, Yakut, bilmece, mitoloji, inanç