TÜRK HALK HİKÂYELERİNDE DUA MOTİFİ

Authors : Ebru Şenocak, Leyla Yıldız Çağır

Pages : 1042-1069

Doi:10.12981/mahder.1456843

View : 120 | Download : 132

Publication Date : 2024-06-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Kolektif bilincin yansıması olarak karşımıza çıkan kültür, toplumları geniş yelpazede etkilemiş, insanoğluna birçok icra alanı sunmuştur. Bu icra alanlarından biri de halk hikâyeciliği olup, kültürel mirasımızın gelecek nesillere aktarımını sağlamıştır. Türk halk hikâyeciliği, destanla başlayıp modern kültürün mihenk unsurlarından biri olan romana kadar uzanmaktadır. Halkın sözlü geleneğinde yaşayarak ortaya çıktıkları dönemin sosyo-kültürel yapısını ve dünyaya bakış açısını yansıtan anlatmaya dayalı türler olan halk hikâyelerinin oluşumu ve icrası gelenekte belli kurallar çerçevesinde gelişir. Hikâyelerin en küçük unsuru olarak karşımıza çıkan motifler, ağacı besleyen kökler gibi hikâyede konunun gelişimini olumlu yönde etkiler. Genel olarak toplumların maddi-manevi kültürünü, değer yargılarını, inançlarını yansıtan, halk anlatılarına da konu olan dua motifi, hikâyelerde ana konuyu besleyip şekillendirir. Çalışmaya konu olan halk hikâyelerinde yer alan dua motifi; isteklerini dile getiren karakterlerin hangi sıkıntı, hangi problem ve zorluklarda duaya sığındıkları üzerinden tespit edilmeye çalışılmıştır. Karşılaşılan güçlüklüleri aşmada, duanın gerçekleşme noktasındaki payı irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada buhranın ve umutsuzluğun manevi ilacı olan, bireye psikolojik açıdan destek sunan duanın, halk edebiyatının anlatmaya dayalı türlerinden birisi olan Türk halk hikâyelerinde, nasıl yer aldığına ve hangi aşamalarda kullanıldığına değinilmiştir. Buna göre konu; amacına göre dualar (çocuk sahibi olmak için, zor durumdan kurtulmak için, sevgiliye kavuşmak için, iyileştirmek için, sudan geçmek için, zafer kazanmak için, atının yol göstermesi için, pişmanlık üzerine, sevgiliden karşılık görmek için, âşıklık yeteneği kazanmak için, diriltmek için, evlilik üzerine, ölmek için, rızık için ) ve kişilerin duaları (yardımcı ve koruyucu tiplerin duaları, anne baba duası, başkası tarafından edilen dua) olmak üzere iki alt başlık altında ele alınmıştır.
Keywords : Halk hikâyeleri, gelenek, kültür, dua, motif