BİLDİRİŞİM SÜRECİNDE “BEKLENTİ”NİN ROLÜ: “ESTAĞFURULLAH” ÇIKMAZI

Authors : Vural Akboğa

Pages : 340-354

Doi:10.12981/mahder.1551529

View : 45 | Download : 35

Publication Date : 2025-03-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Günlük kullanımda sıradan bir bildirişimin büyük oranda başarıyla gerçekleştiği bilinse de başarısız örneklerle de karşılaşılmaktadır. R. Jakobson’un şablonu temel alındığında alıcı, verici, bildiri, kod, kanal ve bağlam bileşenlerindeki olası aksaklıkların bu tür sorunlara yol açtığı genel kabuldür. Bu çalışmada bir bildirişimin başarılı ya da başarısız olmasında rol oynadığını düşündüğümüz beklenti kavramının genel/sıradan bildirişim açıklamalarında ve özel bağlamlarda oluşan sıra dışı bildirişim süreçlerinin açıklamalarındaki yeri araştırılmaktadır. Edimbilimsel bakış açısının bildirişime katkılarından biri, bildirişimin sadece kodlama ve kod çözme işleminden ibaret olmadığı, konuşur ve dinleyici arasında gerçekleşen bir çıkarım sürecinin var olduğunu ortaya koymuş olmasıdır. Bu bakış açısı konuşurun yanında dinleyiciyi de aktif bir şekilde bildirişimde temsil etmektedir. Bu nedenle beklenti gibi dinleyicinin aktif olduğu bir durumda edimbilimsel yöntemler (Bildirişimsel Sezdirim Kuramı ve Bağıntı Kuramı) kullanılarak konuşur ve dinleyicinin bu süreçteki rollerini ayrı ayrı değerlendirebilmek amaçlanmıştır. Beklentinin bildirişimdeki yeri araştırılırken bunun genel ve özel bağlamlarda ayrı şekillerde işlediği görülmüştür. Genel bir bildirişim için sıradan, varsayımsal örnekler oluşturulmuş; özel bağlamdaki yeri için “estağfurulah” kalıp sözüne odaklanılmıştır. Sonuç olarak bildirişimin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için beklenti unsurunun konuşur ve dinleyici tarafından gözetilmesinin bir zorunluluk olduğu tespit edilmiş; dinleyicinin, konuşurun kast edimine ulaşma sürecindeki başarısızlığı ve yine dinleyicinin, konuşurun beklentisiyle ilgili varsayımlarının belirsizliğinin, onu bildirişimsel bir çıkmaza soktuğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Edimbilim, Çıkarımsal Bildirişim, Türk Dili, Estağfurullah, Beklenti