KADİM MAKAM NAZARİYELERİ PERSPEKTİFİNDEN ÇORUM SAHASI TÜRKÜLERİ

Authors : Ömer Can Satır

Pages : 597-615

Doi:10.12981/mahder.1553842

View : 85 | Download : 71

Publication Date : 2025-03-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapılan bu çalışma Çorum sahası türkülerinin ezgisel yapılarını kadim makam yaklaşımları perspektifinden ele almaktadır. Araştırma, Türkiye’nin geleneksel müzik mirası içerisinde önemli bir yere sahip olan halk ezgilerini Osmanlı/Türk müziği makam anlayışları ve tarihi edvar geleneği ile olan ilişkisi içinde ele almayı amaçlayan bir bakış açısıyla kurgulanmıştır. Çalışmanın veri setini 1939 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı tarafından gerçekleştirilen derleme gezilerinden TRT repertuvarına aktarılmış olan beş Çorum türküsü oluşturmaktadır. Söz konusu bu türküler makamsal yapıların tarihsel derinliklerini anlamak ve yerel müzik geleneğinin kadim makam nazariyatı ile olan bağını ortaya koyma amacıyla nitel bir analize tabi tutulmuştur. Ortaya çıkan bulgular söz konusu türkülerin 13’üncü yüzyıldan itibaren makam teorisinin gelişimiyle örtüşen özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Bu açıdan Pençgâh, Irak, Kadim Hisar, Neva ve Çargâh gibi tarihsel derinliği olan makamların Çorum sahasının müzikal üslubu içerisinde varlığını sürdürdüğü tespit edilmektedir. Bulgular ayrıca söz konusu türkülerdeki ezgi hareketlerinin tarihi makam teorisi içinde perde-nağme, makam-terkip ve hatta usul kavramları çerçevesinde değerlendirmeye açık olduğu gerçeğini yeniden hatırlatmaktadır. Çalışmanın önemli noktalarından biri de halk müziği ses evreninin tarihsel makam teorisiyle uyumlu bir şekilde ele alındığı takdirde Türk halk müziği üzerine geliştirilebilecek makamsal yaklaşımların daha açıklayıcı ve bütüncül bir model sunabileceğine dair ortaya koyduğu projeksiyondur. Bilhassa tarihsel yaklaşımların ortaya koyduğu açıklayıcı modellerin halk müziği nazariyatındaki parçalı ve çok yönlü yaklaşımların ötesine geçerek halk ezgilerini ortak bir noktada buluşturma potansiyeline sahip olduğu gerçeği bu araştırma için hedeflenen etkili sonuçlarından biridir. Nihai açıdan bu çalışma halk müziği araştırmalarında mevcut teorik ayrılıkların ötesine geçerek halk müziği makam ilişkisi üzerine yeni yaklaşımların geliştirilmesine zemin hazırlamakta ve tarihi makam teorileri bağlamında tartışmaya açık analizlere olanak tanımaktadır. Bu kapsamda kadim makam geleneğinin halk müziği ezgilerini anlamada ne denli önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Keywords : Etnomüzikoloji, Müzik Folkloru, Makam Teorisi, Çorum Türküleri, Türk Halk Müziği