Avrupa Evrenselciliği: Savaşın ve Barışın Sınırları

Authors : Dinçer DEMİRKENT

Pages : 29-46

View : 14 | Download : 14

Publication Date : 2014-10-17

Article Type : Other Papers

Abstract :Bu makalede Avrupa evrenselciliği kavramı etrafında “sınır”, “sınır ihlali olarak savaş” ve “düzen” kavramları sorgulanmaktadır. Sorgulamaya evrenselcilik kavramının içerdiği paradoksla başlanmaktadır. Bu paradoksun bir yanında politik evrenselciliğin her koşulda bir tikelliğin ürünü olması vardır. Diğer taraftan tikel bir tutum, tikel olarak kalmak istediğinde dahi politikleştiği anda evrensel bir içerikle konuşmak zorundadır. Irkçıların hiyerarşik dünya tasarımı bunun en güçlü örneğidir. Avrupa evrenselciliğinin kuruluşunda; ‘insan’, siyasi topluluk olarak ‘devlet’ ve siyasal toplulukların münasebetlerini düzenleme iddiasında olan ‘devletlerarası hukuk’un birbirleriyle ilişkisi çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu makalede Avrupa evrenselciliğinin kuruluş anının en iyi tespit edileceği ana, Avrupalıların radikal bir öteki ile karşılaştıkları ana odaklanılmaktadır. 1492 yılında İspanyolların Amerikalara çıkışı ve ardından on altıncı yüzyıl boyunca yerlilerin ‘ne’liğine dair gelişecek tartışmalar karşılaşma anını kavramak için önemli veriler sunmaktadır. Bu tartışmalardan en ünlüsü olan Las Casas ve Sepulveda arasında 1550 yılında gerçekleşen tartışma Avrupa evrenselciliğinin kuruluşunun zeminini sağlamakla birlikte yüzyılın kavrayışlarına dair de önemli bir temsil oluşturmaktadır. Fakat Avrupa evrenselciliğinin, evrenin yeni sınırlarını çizdiği asıl düşünsel zemini devletlerarası hukukun kurucu babalarından sayılan Francisco de Vitoria sağlayacaktır. Vitoria’nın skolastik yöntemden yola çıkarak haklı savaş kuramını yeni olgulara uyarlaması, Avrupa evrenselciliğine evrensel niteliğini sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda devletlerarası hukukun, savaşın ve barışın kurallarını koyacaktır. Klasik devletlerarası hukukun Vitoria’ya yönelik görmezden gelme yaklaşımı ise semptomatiktir. Haklı savaş kuramı devletlerarası hukuk öncesine atılarak Amerikalara ve diğer sömürgelere yönelik yürütülen savaşlar, egemen devletler arasında yürütülen ‘savaş’ kategorisinin dışına çıkartılmış ve bu savaşlar bir tür düzen kurma insert ignore into journalissuearticles values(uygarlaştırma); faaliyeti olarak görülmüştür. Bugün savaşın yeni biçimleri olarak tartışılan düzlemde atlanan ya da görmezden gelinen nokta budur. Avrupa evrenselciliğinin kuruluş zeminini incelemek bu bakımdan önem taşımaktadır. Makalede bu nedenle savaşın ve barışın yeni formu olarak adlandırılan duruma, Avrupa evrenselciliğinin kuruluş anından bakılmakta, savaş ve barışın devlet sınırlarının ötesinde düşünülmesi gerektiği önerilmektedir. Bunu düşünmenin yolu, evrensel bir evrenselcilik ufkunun sağlayacağı eleştirel bir değerlendirmeden geçmektedir. Bugün yanı başımızda ‘kâfirlerin’ yaşam hakkına sahip olup olmadığı tartışması ekseninde yürüyen savaşın Avrupa evrenselciliğinin kuruluş anı ile ilişkisi kurulmalı, Wallerstein’in ifadesiyle süper-tikelciliğe karşı mücadelenin yolları bu perspektifte aranmalıdır. Savaşı ve barışı, Avrupa evrenselciliği ile çizilen yeryüzünün sınırları bağlamında incelemek devletlerarası hukukun oluşumuna ve işleyişine ilişkin genel kabul görmüş yargıların tekrar düşünülmesini zorunlu kılmaktadır.
Keywords : Avrupa evrenselciliği, haklı savaş, savaş, barış, Vitoria