Ahlâki Duygular Teorisi Bağlamında, Adam Smith ve Gary Becker’de Birey Davranışları Üzerine Değiniler

Authors : Mustafa ÖZİŞ, Ferda DÖNMEZ ATBAŞI

Pages : 759-784

View : 19 | Download : 19

Publication Date : 2019-12-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Adam Smith günümüz iktisadının en önemli kurucularından biri olarak kabul edilir. Anaakım iktisat, Smith’in Ulusların Zenginliği eserinden bugün dahi kendi analizlerine kaynaklık eden referanslar bulmakta hiçbir güçlük çekmez. Ancak Smith’in bir başka yapıtı daha vardır ve Ahlâki Duygular Teorisi adını taşıyan bu eser anaakım tarafından neredeyse görmezden gelinir. Bunun en önemli nedenlerinden biri olarak, iki çalışma arasında bireyin doğasına dair kabullerin farklılaşması gösterilebilir. Ahlâki Duygular Teorisi’nde birey, salt kişisel çıkarı peşinde koşan bir aktör olarak değerlendirilmez. Burada, kişisel çıkarı peşindeki bireyin yanı sıra özverili, iyiliksever, cömert davranışlar sergileyen ve kişisel çıkarı için diğerlerini yok saymayan bir birey anlayışı ortaya koyulur. Her ne kadar neoklasik teorinin Ahlâki Duygular Teorisine ilgisi zayıf olsa da, bu eser ile Ulusların Zenginliği arasındaki uyum/uyumsuzluk tartışmaları sonucunda, serbest ticaret partizanı olarak gösterilen ‘iktisatçı’ bir Smith yorumundan, toplumsal değişimin dinamiklerini anlamaya çalışan ve geniş anlamda sosyal bilimci Smith yorumuna doğru bir değişim görülmüştür. Bu nedenle, bu çalışmada Smith’in bireye atfettiği bu özellikler vasıtasıyla onu toplumsal bir varlık olarak nasıl tasarladığını göstermeye çalışacağız. Söz konusu özellikler aynı zamanda kişisel çıkarı kendiliğinden dizginleyebilen ögelerdir. Tartışmamızda bireyin kararlarının ‘toplumsallaşması’ sürecinde Smith’in ürettiği “tarafsız gözlemci”, “kendini bilme” gibi kavramların oynadığı rolü de göstermeye çalışacağız. Özellikle 1970’li yıllardan itibaren etkinliği giderek artan “Şikago Okulu”nun Smith’in bu farklı yorumuna kulak verdiğini söylemek mümkün değildir. Buradan hareketle, okulun temsilcilerinden Gary Becker’in “ekonomik yaklaşım” insert ignore into journalissuearticles values(economic approach); ilkesine odaklanarak söz konusu yaklaşım ile Smith arasında herhangi bir ilişki kurulup kurulamayacağını da çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde tartışmaya açıyoruz.
Keywords : Ahlâki Duygular Teorisi, sempati, tarafsız gözlemci, Gary Becker, ekonomik yaklaşım