Aydınlanmacı Öznenin Varoluş Problemi: Kant ve Kleist

Authors : Selbin YILMAZ

Pages : 131-164

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2020-03-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, Kantçı Aydınlanmanın tüm akılcılığının yanı sıra aslında bir inanç edimi üzerine kurulu olduğunu hatırlatarak, Aydınlanmacı öznenin çelişkili varoluşunu tartışmaya açmayı hedeflemektedir. Bu çelişki, varoluşsal krizleri nedeniyle intihara sürüklenen dram ve öykü yazarı Heinrich von Kleist’ın eserleri aracılığıyla ele alınacaktır. Gençlik döneminde Aydınlanmacı biri olarak kendini tanımlayan Kleist, Kant’ın felsefesiyle tanıştıktan sonra bir düşünsel krize girer ve bu kriz literatürde Kleist’ın Kant Krizi olarak adlandırılır. Kant’ın bilgi felsefesi bilginin kendisinden ziyade, bilginin olanaklılığını sorgular; nesnenin kendisiyle değil, yalnızca insanın bilgi edinme tarzlarıyla ilgilenir. Bilgi, insan aklının a priori ilkelerine göre düzenlenir. İnsanın bilme biçimiyle ilgili olan bu a priori ilkeler aracılığıyla, nesneleri, kendi başlarına ne oldukları haliyle değil, bize duyu nesneleri olarak verildikleri haliyle bilebiliriz. Kleist, Kant’ın bilgiye dair bu görüşlerinden bilgimiz ile doğrudan ve nesnel gerçekliğin örtüşmediği sonucunu çıkararak, Aydınlanma’ya, bilgiye ve hakikate olan inancını yitirir. Kleist, tıpkı Kant’ın da emin olduğu gibi, dünyanın düzeni bozuk bir yer olduğundan emindir ve eserlerinde bilgiyi değil, daima bilgi ile bağı kopmuş hayatta başımıza neler gelebileceğini kaleme alır, yaşamın kendisine odaklanır. Fakat Kant’a göre böylesine düzensiz bir dünyada yalnızca kendimize sadık kalabiliriz. Kleist ise, tıpkı her zaman sınırları zorlayan Kant gibi, bu sadakatin de sınırlarını zorlayarak Aydınlanmacı öznenin paradoksunu, özellikle Michael Kohlhaas karakteriyle gözler önüne serer. Zaten Kant da bu paradokstan tamamıyla kurtulamamış olduğundan felsefesinin temeline inancı yerleştirir. Bu bağlamda, bu çalışma, dünya ile kurduğumuz ilişkiyi, bilgi, hakikat, yalan, ahlak ve adalet temaları üzerinden ele alarak, Kant ve Kleist’ın eserlerinde Aydınlanmacı özne sorununu tartışmayı hedeflemektedir.
Keywords : Kant, Kleist, Aydınlanma, özne, Michael Kohlhaas