GRİ BÖLGEDE DEMOKRATİKLEŞME VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ: DEMOKRATİK KONSOLİDASYON VE SİYASAL İSTİKRARIN ROLÜ

Authors : Emre TAŞKIRAN

Pages : 202-224

View : 23 | Download : 8

Publication Date : 2022-03-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Kurumlar ve demokratikleşme ilişkisi karşılaştırmalı siyaset yazınında son dönemde kayda değer bir ilgi çekmektedir. Sistemi oluşturan kurumların ve bu kurumlar ile ilgili düzenlemelerin, siyasal çıktılara etki edeceği iddiasından ortaya çıkan ‘Yeni Kurumsalcılık’ yaklaşımı ile birlikte bu ilgi yönünü, hükümet sistemlerine çevirmiştir. Pratik vakaları teorik kavramlaştırmalar üzerinden test eden ilgili yazının yabancı literatürde işlendiği kadar Türkçe yazında işlenmediği fark edilmektedir. Ağırlıklı olarak Latin Amerika, Güney ve Doğu Avrupa’daki somut vakalar üzerinden yapılan çalışmalarda, demokratikleşme ve demokratik gerileme süreçlerine odaklanılmaktadır. Bu doğrultuda ‘Yeni Kurumsalcılık’ yaklaşımının etkisiyle, demokratikleşme süreçlerinde kurumların ve bu kurumların içinde yer aldığı sistem tasarımlarının rolü ele alınmıştır. Parlamenter sistem, başkanlık sistemi, yarı-başkanlık sistemi olarak öne çıkan bu sistem tasarımlarının son dönemdeki demokratikleşme deneyimlerine nasıl etki ettiği sorusu ilgili literatürün beslendiği temel eksenlerden birisini oluşturmaktadır. Başkanlık sistemi ve parlamenter sistemin karşılaştırılmasında toplumdaki ideolojik kutuplaşma, yürütme organının siyasal sistem içerisindeki aşırı baskınlığı, çok partili sistem ve diğer önemli bileşenler kullanılmaktadır. Kesitsel ve karşılaştırmalı analizler sayesinde hükümet sistemlerinin belirleyiciliği bu ön koşullar hesaba katılarak çalışılmıştır. Bu çalışmada ‘‘Üçüncü Dalga Demokratikleşme’’ süreci kapsamında Latin Amerika, Güney ve Doğu Avrupa ülkelerinin kurumlar sistemini, demokratikleşme ve siyasal istikrar parametreleri üzerinden ele alan çalışmalar karşılaştırmalı ve eleştirel olarak analiz edilmektedir. Temel kurumlar sistemi olarak öne çıkan hükümet sistemlerini ele alan bu yaklaşımlar, kuvvetlerin sert ve yumuşak ayrımına göre demokratikleşme ve siyasal istikrar parametrelerini bu ülkeler üzerinde ampirik olarak test etmişlerdir. Çalışma kapsamında, ‘‘Yeni Kurumsalcılık’’ paradigması üzerinden temellenen kurumlar ve demokratikleşme ilişkisi, parlamenter ve başkanlık sistemi kapsamında tartışılmaktadır. Literatürdeki niteliksel çoğunluğun, parlamenter sistemi daha demokratik ve istikrarlı bir sistem olarak tasarlama pratikleri de sorunsallaştırılarak, konuya farklı bir perspektif eklenmektedir. Siyasal istikrar ve demokratik konsolidasyon parametrelerinin bu sistemler özelindeki karşılaştırması yapılarak literatürdeki teorik tartışmaların genel bir çerçevesi çizilmeye çalışılmaktadır. Sonuç itibariyle, siyasal rejimlerin oldukça hibrid bir hale büründüğü gri bölgeye yoğunlaşarak, benzer bir kategorinin hükümet sistemleri özelinde de çalışılabileceğine yönelik öneriler sunulmaktadır.
Keywords : Parlamentarizm, Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Demokratikleşme, Demokratik Gerileme