Türkiye’de Komplo Teorileri: Temalar, Kökenler ve Kaynaklar Üzerine Bütüncül Bir Soruşturma

Authors : Nuh Akçakaya

Pages : 1191-1224

View : 165 | Download : 445

Publication Date : 2023-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Komplo teorileri, dünya genelinde giderek önemli bir araştırma konusu haline gelmektedir. Hatta bu konunun kapsamlı olarak anlaşılması ve terminolojisinin tanımlanması için ansiklopedik çalışmalar ve sözlük derlemeleri yapılmaktadır. Çünkü komplo teorilerinin zararlı yönlerinin bertaraf edilme yolunun, onların bütüncül bir şekilde anlaşılmasına bağlı olduğuna inanılmaktadır. Böylece hangi tipten olaylar olduğunda, hangi tipten komplo teorilerinin yayılmaya başlayacağını tahmin etmek daha mümkün hale gelmektedir. Dolayısıyla komplo teorilerinin bütüncül olarak anlaşılması, onların sızabileceği yerleri önceden kestirmek için bir imkân yaratmaktadır. Bütüncül perspektifli çalışmalar, komplo öznesi olarak sunulan bazı aktörlerin, önceden tanınmasına ve onların komplo potansiyelinin olup olmadığının anlaşılmasına hizmet edebilecek niteliktedir. Bu bağlamda bilhassa Amerika ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde, komplo teorilerinin tematik olarak ele alındığı, bu hikâyelerin içerisindeki öznelerin soruşturulduğu ve nihai olarak komplo anlatılarının kökenleriyle beraber eleştirel bir süzgeçten geçirildiği pek çok çalışmayı işaret etmek olasıdır. Buna karşın Türkiye\'de komplo teorilerini konu edinen akademik çalışmaların henüz yeni sayılabilecek bir tarihinin olduğu ve yapılan çalışmaların da genel olarak parçalı bir şekilde organize edildiği görülmektedir. Söz konusu boşluktan hareketle bu makale, Türkiye\'de popüler olan başlıca komplo teorilerini bütüncül bir şekilde ele almış ve komplo teorilerinin beslendiği ana kaynakları açığa çıkarmayı amaçlamıştır. Tapınak Şövalyeleri, Masonlar, İlluminati, Yahudiler, aşılar, ilaçlar, şirketler, derin devlet, dönmeler, Büyük Ortadoğu Projesi ya da Jön Türkler gibi yaygın olan pek çok komplo anlatısının ve öznesinin birlikte ele alınması, komplo teorilerinin bazı ortak yönlerini ortaya koymuştur. Burada öznesi ve kompozisyonu ne kadar farklı olursa olsun, komplo hikâyelerinin birbiriyle aşırı benzerliklere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Nitekim bu çalışmada Türkiye\'deki komplo teorisyenlerinin Batılı kaynaklardan ziyadesiyle beslendiği ve aslında komplo hikâyelerinin birbirini tekrar eden bir anlatı biçiminden türetildiği görülmüştür. Hatta Türkiye\'nin kendi sosyolojik dinamiklerinden ortaya çıktığı düşünülen komplo hikâyelerinde bile, biçim, içerik ve üslup itibariyle Batı\'da ortaya çıkan anlatıların izlerini sürmenin mümkün olduğu anlaşılmıştır. Nihai olarak Türkiye’deki farklı temalardaki komplo teorilerinin temel işleyiş dinamiklerinin keşfedilip, bunların benzerliklerinin bütüncül çalışmalar marifetiyle kapsamlı bir şekilde ortaya konulması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Keywords : Komplo, Komplo Teorileri, Komplo Teorisyenleri, Komplo Anlatıları