Mehmet Ali Ağaoğulları’na Armağan, Bir Jakobenizm Tahlili: Blanqui ve Devrimleri

Authors : Sadi Başoğlu

Pages : 1376-1411

View : 314 | Download : 104

Publication Date : 2023-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Louis Auguste Blanqui 19. yüzyıl Fransası’nda kendisiyle anılacak bir hareket ve siyaset yordamı yaratmıştır: Blankizm. Devrimci düşünce literatüründe belli bir yer edinmiş bu siyaset ekolü sonraki tarihlerdeki başka hareketleri tanımlamak için bile olsa güncelliğini korumaktadır. Blankizm kitle hareketi yerine katı ve gizli bir örgütlenmeyi, iktidarın fethi için komployu, devrimin nesnelliği karşısında öznelliğini öne çıkarmış; hafızalarda da böyle yer etmiştir. Bu genel kabuller yanında Blankizm geçmişten bugüne sıklıkla Jakobenizmle birlikte anılmaktadır. Diğer taraftan özel olarak Blanqui’yi inceleyen araştırmacılar Fransız devrimciyi başka nitelemeler ve belli sıfatlarla birlikte bir Jakoben olarak tanımlanmaktadır. Elinizdeki çalışmada Blanqui’ye getirilen Jakoben nitelemesinin ne kadar yerinde ve açıklayıcı olduğu sorgulanmaktır. Fransız devrimcinin fikriyatında onun ontolojik kabullerine ve tarih kavrayışına özel bir önem atfederek bir Jakobenizm tahliline gidildiğinde meselenin üç düzlemde ele alınabileceği görülmektedir. Bunlardan ilki Jean-Jacques Rousseau’nun siyasal düşünceleri ve Jakoben toplumsal ideallerle şekillenen radikal bir Fransız cumhuriyetçiliğinin Blanqui’deki yansımasıdır. Blanqui 1848’den sonra söz konusu cumhuriyetçiliğin düşünsel ve tarihsel kaynaklarıyla arasına mesafe koymasına karşın bu damar onda hep muhafaza edilmiştir. Ne var ki, Fransız devrimciye atfedilen Jakobenliğin önemli bir bileşeni olan bu radikal cumhuriyetçilik Blanqui’yi çağdaşlarından ayıran, onu özgün kılan bir nitelik değildir. Blanqui’nin tanıklık ettiği 19. yüzyıl Fransası’nda bu cumhuriyetçiliğin çok daha Ortodoks takipçileri vardır. İkinci düzlem 1793-1794’te, Jakobenlerin iktidarda olduğu kesitte ortaya koyulan siyasetin bütününe Blanqui’nin uzaktan bir bakışıdır. Blanqui orada, komünizmin kuruluşunu gerçekleştirecek iktidarın uygulamasını öngördüğü kimi pratikleri görmüştür: Karşı-devrime karşı terör, büyük zenginlik düşmanlığı ve bir savaş durumunda vatanın topyekûn savunulması. Blanqui 1848 ardına bunları düşünürken Jakobenlerle herhangi bir angajmandan kaçınmış, geriye öznesi belirsiz bir 1793-1794 anlatısı bırakmıştır. Üçüncü düzlem doğrudan dönemin aktörlerine Blanqui’nin bakışı ve burada tuttuğu taraf ve bunlardan hareketle kendi gelecek iktidar tahayyülü üzerinedir. Bu düzlemde herhangi bir Jakobenlik açısından en ayırt edici nitelikler ve pratikler karşısında Blanqui’nin anti-Jakoben bir konumlanışı vardır. Sonuç olarak, bu üç düzlem birlikte düşünüldüğünde Blanqui için yapılan Jakobenlik tariflerinin sınırlı bir açıklayıcılığa sahip olduğu görülmüştür. Dahası bunlar Fransız devrimcinin tarihsel Jakobenler eleştirisini, bu anti-Jakobenizmin önemli nedenlerini ve sonuçlarını ıskalama riski taşımaktadır. Blankizm ve Jakobenizm Blanqui’nin praksisinden başlamak üzere ayrı şeylerdir ve bu hâlleriyle anlamlı ve kıymetli gözükmektedirler.
Keywords : Blanqui, Blankizm, Jakobenizm, Fransız Devrimleri, Marksizm