Siyah Veri, Beyaz Algoritmalar: Veri Sömürgecisinin Dünya Modelini Reddetmek ve Veriyi Sömürgesizleştirmek Mümkün Mü?

Authors : Haktan Kalir

Pages : 1469-1504

Doi:10.25064/mulkiye.1285066

View : 57 | Download : 65

Publication Date : 2023-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, son yıllarda veri sömürgeciliği (data colonialism) üzerine gelişmekte olan literatüre eleştirel bir bakış sunmaya çalışacaktır. Siyaset felsefesi ve siyaset kuramı eleştirilerine zayıf bir şekilde yer verildiği gözleminden hareketle bu literatürü inceleyen bu makalenin dikkat çektiği sorular şudur: Bir yeni-sömürgecilik biçimi olarak küresel bir veri sömürgeciliğinden söz edilebilir mi? Böylesi bir sömürgecilik karşısında verinin sömürgesizleştirilmesi mümkün müdür? Bu sorulara yanı verebilmek için makalenin birinci bölümü verilerin sömürgeleştirilmesine odaklanmaktadır. Bu bölümde veri, veri kapitalizmi ve veri eşitsizliği kavramlarına bakılarak veri sömürgeciliklerinin tanımları sunulacaktır. Bunu takiben bu bölümde veri sömürgeciliklerinin temel iki içeriği de izah edilecektir: (i) Yaşamın teknik bilgiler tarafından yönetilebileceğine dair bir çokluk ve siyaset reddi olarak sömürgeci platform teknikçiliği; (ii) Bir yeniden sömürgeci ortaklığı olarak özel şirketlerin devlet iştiraklarıyla aşırı güçlenmesine yol açan veri kapitalizmi. Böylece veri sömürgeciliklerinin ana tezleri, temel kavramları ve onun sömürgecilikle farklı yahut ortak olan yanları işlenecektir. Makalenin ikinci bölümü verinin sömürgesizleştirilmesi meselesine dikkat çekmektedir. Bu bölüm alternatif bir verinin tahayyül edilip edilemeyeceği sorusuna odaklanacaktır. Mevcut veri sömürgeciliği literatüründe oldukça zayıf bir şekilde bulunan siyaset felsefesi bu sorgu için ana izlek olacaktır. Verinin epistemolojik eleştirisini takiben doğrudan siyasal eleştirisine geçilecektir. Burada veri sömürgeciliklerini zayıflatabilmek için kurgulanabilecek karşı-verilerden söz edilecektir. Verinin egemen diller dışında dillerde temsil edilebilmesi, somut dünyadaki sömürülerden azade kılınan soyutlaştırılmasının reddedilmesi, tekrar kamusal bir tartışmaya konu edilmesi gibi eleştiriler sıralanacaktır. Bu verinin kamusallaştırılması, karasallaştırılması ve siyasileştirilmesidir. Makale, veri sömürgeciliği literatüründe zayıf bir şekilde bulunan siyaset felsefesi ve siyaset kuramının tartışmaya dahil edilmesi vasıtasıyla sömürülen verinin işlenişine dair bir bilgi, verinin temsiline dair ise bir varlık eleştirisi getirmeyi ummaktadır. Buna verinin madun eleştirisi de denilebilir.
Keywords : veri sömürgecilikleri, dijital kapitalizm, sömürgecinin dünya modeli, teknikçilik, sömürgesizleştirme